Skala hiszpańska (żydowska)

przez

Skala hiszpańska (Phrygian Dominant / Freygish)

Skala hiszpańska to jeden z najbardziej charakterystycznych przykładów egzotycznych brzmień, które można uzyskać dzięki zastosowaniu specyficznych struktur melodycznych. Znana jest również jako skala żydowska (Freygish, Ahava Rabbah), ponieważ wywodzi się z tradycji muzyki Żydów sefardyjskich żyjących w Hiszpanii aż do ich wygnania w XV wieku. Od tego momentu jej charakterystyczne brzmienie zachowało się zarówno w muzyce sefardyjskiej, jak i w wielu tradycjach śródziemnomorskich, bliskowschodnich oraz w muzyce klezmerskiej.

Formuła interwałowa

1 – ♭2 – 3 – 4 – 5 – ♭6 – ♭7 – 8

Pochodzi od 5. stopnia skali molowej harmonicznej (F-moll harmonicznej)

Dźwięki w tonacji C

C – D♭ – E – F – G – A♭ – B♭ – (C)

Alternatywne zapisy enharmoniczne:
C, C♯/D♭, E, F, G, G♯/A♭, A♯/B♭

Aliasy (inne nazwy skali)

  • Frygijska dominantowa (Phrygian Dominant)
  • Freygish / Ahava Rabbah (skala żydowska)
  • Skala hiszpańska (Spanish Gypsy)
  • Mixolydian ♭2 ♭6
  • Określenie „alterowana frygijska” pojawia się, ale nie jest precyzyjne (lepiej mówić: frygijska dominantowa)

1. Skala hiszpańska (Phrygian Dominant) od C

Interwały: 1 – ♭2 – 3 – 4 – 5 – ♭6 – ♭7
Dźwięki: C – D♭ – E – F – G – A♭ – B♭ – (C)

Budowa harmoniczna:

  • akord dominujący: C7 (C–E–G–B♭)
  • charakter: orientalny, flamenco
  • pochodzenie: 5. stopień skali molowej harmonicznej (F-moll harmonicznej)

2. Skala żydowska (Freygish / Ahava Rabbah) od C

Interwały: 1 – ♭2 – 3 – 4 – 5 – ♭6 – ♭7
Dźwięki: C – D♭ – E – F – G – A♭ – B♭ – (C)

Zastosowanie:

  • muzyka klezmerska i liturgia żydowska
  • często w praktyce pojawia się nad akordem Cm, co daje mieszankę tercji małej (E♭) i tercji wielkiej (E naturalne) → charakterystyczne „napięcie klezmerskie”
  • ornamentacja melodyczna ma kluczowe znaczenie

Charakterystyka brzmieniowa

Skala zawiera trzy półtony (sekundy małe) między sąsiednimi stopniami:

    • między I a ♭II stopniem (C–D♭)

    • między III a IV stopniem (E–F)

    • między V a ♭VI stopniem (G–A♭)

Takie rozmieszczenie półtonów nadaje jej intensywnie orientalny, napięty i dramatyczny charakter.

Zastosowanie:

  • flamenco (szczególnie w akompaniamencie gitarowym)
  • muzyka klezmerska i żydowska tradycja liturgiczna
  • jazz (jako kolorystyczna odmiana dominanty)
  • muzyka filmowa (dla efektu „orientalnego” lub „mistycznego”)