Progresja ii–V7–I (tzw. two-five-one) to jedna z najważniejszych i najczęściej występujących struktur harmonicznych w jazzie. Jej wszechobecność w standardach oraz utworach instrumentalnych sprawia, że jest podstawowym elementem w nauce:
jazzowej harmonii,
zależności funkcyjnych,
zasad prowadzenia głosów,
technik substytucji harmonicznych.
Wywodzi się z klasycznego zwrotu kadencyjnego V7–I, typowego dla muzyki tonalnej. Wczesne style jazzowe (np. ragtime) korzystały głównie z formy V7–I, często z ukrytą funkcją ii. Dopiero w erze swingu progresja zaczęła być stosowana w pełnej formie, wzbogaconej o akordy zmniejszone, a w bebopie stała się fundamentem harmonicznym, często urozmaicana substytucjami i przetworzeniami chromatycznymi.
Struktura funkcjonalna progresji
Progresja składa się z trzech akordów, z których każdy pełni inną funkcję:
ii (przeddominanta) – najczęściej akord molowy septymowy (m7)
V7 (dominanta) – akord dominantowy septymowy (7)
I (tonika) – akord durowy septymowy (M7) lub sekstowy (6)
Elementy kluczowe progresji
1. Dźwięki wiodące (Guide Tones)
Składają się z tercji i septymy każdego akordu.
Ich rola:
Określają funkcję harmoniczną i barwę akordu.
Kształtują głos prowadzący (voice leading) – np. septyma jednego akordu przechodzi w tercję następnego.
Tworzą dwie samodzielne linie melodyczne, które są podstawą melodii i improwizacji.
Pomagają w zgodności melodii z harmonią oraz w analizie funkcjonalnej.
Wprowadzają logiczny i płynny ruch głosów:
Septyma akordu ii lub V7 opada na tercję kolejnego akordu.
Tercja przechodzi w septymę kolejnego akordu.
Progresja może zakończyć się na sekście toniki – dźwięku stabilnym harmonicznie.
2. Kontrapunkt podwójny oktawowy
Technika, w której linie kontrapunktyczne (np. dźwięki wiodące) zmieniają swoje pozycje:
Dolny głos staje się górnym (przesunięcie o oktawę w górę),
Górny głos staje się dolnym (przesunięcie o oktawę w dół).
Zmienia to percepcję harmonii – z pionowej (akordy) na linearną (ruch głosów).
Umożliwia bardziej elastyczne podejście do aranżacji i improwizacji.
Odmiany progresji ii–V7–I
Progresja durowa (ii–V7–I)
Klasyczna forma oparta na molowym akordzie ii i durowym I.
Progresja molowa (ii°–V7–i)
Drugi stopień to akord półzmniejszony (m7♭5).
V7 może zawierać nonę małą (♭9) – wynik prowadzenia głosów z ii°.
Transformacje i rozszerzenia
Dominanty wtrącone (Applied Dominants)
Wprowadzenie akordu dominantowego na innym stopniu niż V (np. V/V).
Często wymagają chromatycznego podniesienia czwartego stopnia (#4).
Akord zmniejszony septymowy (dim7)
Stosowany jako akord przejściowy lub sąsiedni.
Typowy dla idiomu bebopowego, nadaje progresji napięcie i koloryt.
Substytuty trytonowe (Tritone Substitutions)
Zastępują akord V7 akordem oddalonym o tryton.
Oba akordy mają wspólny interwał trytonowy (np. F–B).
Przykład: zamiast G7 → Db7.
Progresje niepełne i elipsa harmoniczna
Występują, gdy progresja zatrzymuje się na ii–V7 bez rozwiązania w tonikę.
Często stosowane w frazowaniu oraz kadencjach otwartych.
Znaczenie w praktyce i improwizacji
Progresja ii–V7–I to podstawa ćwiczeń harmonicznych i solowych.
Umożliwia rozwój umiejętności:
Akompaniowania (comping),
Improwizacji melodycznej opartej na dźwiękach wiodących,
Zastosowania różnych voicingów i substytucji.
Materiały edukacyjne często zawierają ćwiczenia:
Harmoniczne (voicingi, prowadzenie głosów),
Improwizacyjne (patterny, frazy).