Akordy dominantowe septymowe zwykle tworzą kulminację napięcia harmonicznego, które wzbudza oczekiwanie rozwiązania – zazwyczaj w dół o kwintę lub o półton.
W jazzie jednak, dzięki połączeniu europejskiej tonalności, afrykańskich wpływów i specyfiki instrumentalnej, dominanty zyskały nowe funkcje: mogą działać jako barwne akordy bez potrzeby rozwiązania.
Takie akordy określa się jako:
- Nierozwiązujące się dominanty (non-resolving dominants)
- Dominanty o funkcji specjalnej (special function dominants)
- Kolorystyczne dominanty (color chords)
Kiedy dominanta nie musi się rozwiązać?
- Gdy nie znajduje się w silnej metrorytmicznej pozycji
- Gdy kontekst harmoniczny sugeruje inne zakończenie frazy
- Gdy służy kolorowi lub stylowi (np. blues, modalność)
- Gdy zamiast rozwiązać, wraca do innego akordu na przykład – subdominantowego
Rodzaje nierozwiązujących się dominant i przykłady:
1. IV7 – Subdominanta bluesowa
Akord na IV stopniu (subdominanta) w bluesie jest dominantą IV7.
- Częsty sposób na dodanie „bluesowego smaku” w tonacji durowej
- Typowe rozwiązania:
- Do Imaj7 lub I7
- Czasem do ♭IIIMaj7, ♭VI, ♭VII
C major: F7 → Cmaj7 (S → T)
oraz F7 → E♭maj7 → D♭maj7 → Cmaj7 (S → ♭III → ♭II → T)
2. ♭VII7 – modalny zapożyczony akord subdominantowy
- Pochodzi z modalnej subdominanty molowej (eolskiej lub doryckiej)
- Może być traktowany jako subV7/VI, jeśli pojawia się z odpowiednią rytmiką i VIm7♭5
- Częściej: pojawia się na słabym takcie, a potem wraca do Imaj7 lub I7
- Często poprzedzony przez IV-7
C major: B♭7 → Cmaj7 (♭VII7 → T)
lub IV-7 → B♭7 → Cmaj7
3. II7 – z paralelnego lidyjskiego (jako jasna subdominanta)
- Występuje jako „jaśniejsza” subdominanta (zamiast II-7)
- Rzadki w klasycznym jazzie, ale spotykany w bardziej złożonych progresjach
- Najczęściej prowadzi do IV lub I, NIE do V
- Może być mylony z klasycznym V7/V, ale pełni inną rolę
C major: D7 → Fmaj7 (II7 → IVmaj7)
lub D7 → Cmaj7 (II7 → T)
VI7 – jako dominanta wtórna bez rozwiązania
- Pojawia się często po II-7 lub jako część sekwencji
- Zamiast rozwiązywać w II7 (czyli swoją tonikę), powraca do IV, I lub innego akordu
- Typowe dla progresji typu: II-7 → VI7 → IVmaj7
C major: A7 → Dm7 → Fmaj7 → Cmaj7 (VI7 → II-7 → IVmaj7 → T)
III7 – kolorystyczny most
- Często prowadzi do VI-7 lub IVmaj7
- Wspólne dźwięki z tonacją dur-molową
- Może też prowadzić do ♭VImaj7 (np. w końcówkach ballad)
C major: E7 → Am7 → D♭maj7 → Cmaj7 (III7 → VI-7 → ♭VImaj7 → T)
Kolorystyczny most (ang. color bridge lub color chord bridge) to określenie używane w jazzie i muzyce filmowej na akord, który łączy dwa inne akordy nie pełniąc funkcji tonicznej, subdominantowej ani dominantowej w klasycznym rozumieniu, lecz wprowadza interesujące barwy harmoniczne i gładkie połączenia głosów (voice leading), często przy pomocy:
- wspólnych dźwięków z sąsiednimi akordami,
- chromatycznego ruchu basu,
- modalnego zapożyczenia,
- lub nieoczekiwanych progresji akordowych (np. ruch trytonowy, seksty małej itd.).
E7 → Am7 → D♭maj7 → Cmaj7
| Akord | Funkcja klasyczna | Rola jako „kolorystyczny most” |
|---|---|---|
| E7 | V7/VI (dominanta wtórna) | rozjaśnia i przygotowuje Am7 |
| Am7 | VI-7 | modalna tonika |
| D♭maj7 | brak klasycznej funkcji | kolorystyczny most (♭IImaj7 – modalne zapożyczenie, płynne przejście) |
| Cmaj7 | Imaj7 | tonika |
→ D♭maj7 to tu kolorystyczny most: tworzy bogaty kontrast kolorystyczny i gładkie przejście między Am7 a Cmaj7 (np. dźwięki F i A z Am7 idą do F i A♭ w D♭maj7, a potem do G i B w Cmaj7).
Cechy kolorystycznego mostu:
- Akord wtrącony, niekonieczny funkcjonalnie.
- Może być zapożyczony z innego trybu (np. molowego lub lidyjskiego).
- Tworzy efekt filmowy, emocjonalny, nastrojowy.
- Popularny w jazzie modalnym, balladach, muzyce ilustracyjnej i R&B.
1. Schemat akordowy i klasyfikacja nierozwiązujących się dominant
| Akord | Źródło funkcji | Główna rola | Typowe rozwiązania |
|---|---|---|---|
| IV7 | Blues / modalna subdominanta | Powrót do I, funkcja kolorystyczna | Imaj7, I7, ♭IIImaj7, ♭VI, ♭VII |
| ♭VII7 | Modalne zapożyczenie | Powrót do I, modalna subdominanta | Imaj7, I7, często poprzedzony IV-7 |
| II7 | Paralelny lidyjski | Jasna subdominanta, prowadzi do IV lub I | IVmaj7, Imaj7 |
| VI7 | Dominanta wtórna bez rozwiązania | Kolorystyczna dominanta, powrót do IV lub I | IVmaj7, Imaj7 |
| ♭IImaj7 | Kolorystyczny most | Prowadzi do VI-7 lub ♭VImaj7 | VI-7, ♭VImaj7 |