1. Częste użycie interwałów tercji małej i dużej
- Co to oznacza?
Coltrane bardzo często buduje swoje melodie na interwałach tercji, czyli odległościach pomiędzy dźwiękami oddalonymi o 3 stopnie w skali.
Zarówno tercje małe (np. od C do Eb), jak i duże (np. od C do E) pojawiają się bardzo często w jego frazach. - Dlaczego to ważne?
Tercje są podstawowymi składnikami akordów i pomagają tworzyć melodyczne, ale jednocześnie harmonicznie bogate linie.
Dzięki nim linie melodyczne są bardziej „śpiewne”, a także nawiązują do harmonii. - Przykład:
W utworach takich jak „Naima” czy „Wise One” tercje często tworzą charakterystyczne motywy melodyczne.
2. Rozbudowane użycie sekwencji w niemal każdym utworze
- Co to jest sekwencja?
Sekwencja to powtarzanie motywu melodycznego lub rytmicznego na kolejnych stopniach skali lub akordach — np. linia melodyczna przesuwana krok wyżej lub niżej. - Jak Coltrane to wykorzystuje?
W swoich improwizacjach i kompozycjach bardzo często używa krótkich motywów powtarzanych z lekkimi modyfikacjami, przesunięciami i permutacjami.
To pozwala mu budować spójne i dynamiczne frazy, które są jednocześnie zorganizowane i pełne napięcia. - Przykłady:
Utwory takie jak „Chasin’ the Trane”, „Impressions” czy „My Favorite Things” świetnie ilustrują to podejście.
3. Często proste rytmy i długo trzymane nuty
- Co to oznacza?
Pomimo harmonicznej i skalowej złożoności, Coltrane często korzysta z prostych, czytelnych rytmów i wydłużonych dźwięków, które nadają frazom przejrzystość i ekspresję. - Dlaczego to działa?
Długie nuty i proste rytmy pozwalają na wyeksponowanie melodii i emocji, a także na lepsze „oddychanie” muzyki w bardziej złożonych harmonicznie utworach. - Przykład:
W balladach typu „Lonnie’s Lament” czy „Wise One” można zauważyć powolne, rozciągnięte frazy, które dają słuchaczowi przestrzeń na odbiór emocji.
4. Zestawianie prostych linii melodycznych na tle złożonych harmonii
- Co to znaczy?
Melodie same w sobie mogą być bardzo proste i klarowne, ale są wykonywane nad zaawansowanymi, często szybko zmieniającymi się progresjami akordów. - Jaki to ma efekt?
Prosta linia melodyczna staje się tym bardziej wyrazista i efektowna dzięki bogactwu harmonicznemu tła.
Daje to również kontrast między linią melodyczną a akordami, co jest charakterystyczne dla jazzu i podkreśla improwizatorską kreatywność. - Przykład:
„Giant Steps” to klasyczny przykład — melodia jest wprawdzie rytmicznie i melodycznie zwięzła, ale harmonia jest bardzo szybka i złożona.
1. Interwały tercji małej i dużej
Coltrane używał tercji nie tylko jako elementu akordów, ale także jako głównych „kroków” w melodii.
Jak ćwiczyć:
- Wybierz jedną skalę (np. C-dur) i graj ją w tercjach: C–E, D–F, E–G itd.
- Graj improwizacje, w których co drugi lub trzeci dźwięk jest o tercję wyżej lub niżej.
- Ćwicz w obu kierunkach — w górę i w dół, oraz w różnych rytmach (ósemki, trioli, szesnastki).
- Zaawansowane: stosuj tercje w skali zmienionej (altered) lub lidyjskiej dominującej nad akordami V7.
Tip Coltrane’a: użyj tercji jako punktów „przeskoku” w szybkich liniach — daje to efekt melodycznej płynności.
2. Sekwencje melodyczne
Sekwencje to powtarzanie motywu na różnych wysokościach — Coltrane robił to obsesyjnie, co budowało napięcie.
Jak ćwiczyć:
- Stwórz prosty motyw (np. 4 dźwięki w rytmie ósemkowym).
- Powtarzaj go, przesuwając o jeden lub dwa stopnie skali w górę lub w dół.
- Graj to nad progresją II–V–I, dopasowując motyw do harmonii.
- Zaawansowane: graj sekwencje w odstępach tercji lub kwart, niezależnie od tonacji (efekt „Coltrane changes”).
Tip Coltrane’a: zacznij od prostego motywu, a potem zwiększaj gęstość rytmiczną i dodawaj ozdobniki, nie tracąc struktury.
3. Proste rytmy i długie nuty
Coltrane potrafił w środku bardzo gęstej improwizacji wstrzymać tempo narracji, grając długi dźwięk — to tworzyło kontrast i napięcie.
Jak ćwiczyć:
- Improwizuj nad balladą, celowo grając frazy złożone wyłącznie z ćwierćnut i półnut.
- Nad szybkim tempem spróbuj wpleść długi dźwięk w połowie frazy — słuchaj, jak „rozjaśnia” to narrację.
- Graj długie nuty, modulując ich dynamikę i barwę (crescendo, vibrato).
Tip Coltrane’a: długie nuty najlepiej działają, gdy w tle harmonia się zmienia — wtedy jeden dźwięk „przechodzi” przez różne kolory akordów.
4. Proste linie nad złożoną harmonią
Coltrane często grał bardzo proste motywy nad akordami, które zmieniały się co pół taktu.
Jak ćwiczyć:
- Weź progresję z „Giant Steps” lub „Countdown”.
- Stwórz linię, która składa się z 3–4 nut, i powtarzaj ją, dopasowując tylko nuty do nowych akordów.
- Spróbuj improwizować wyłącznie w jednym rejestrze (np. w średnicy instrumentu), żeby zmusić się do prostoty.
Tip Coltrane’a: kontrast jest kluczowy — im bardziej złożona harmonia, tym większy efekt daje prostota melodii.
1. Praktyka wykonawcza
- Brak stałego planu
Przed okresem eksperymentalnym Coltrane nie stosował ustalonej struktury rozwoju improwizacji (np. od prostych do skomplikowanych fraz lub odwrotnie).
Jego improwizacje nie miały sztywnego schematu. - Traktowanie utworów „pionowo” i „poziomo”
- Utwory pionowe (vertical tunes): Improwizacja skupia się na konkretnych akordach — używa się wtedy wzorców akordowych lub skal konkretnie związanych z danym akordem.
- Utwory modalne: Podejście „poziome” (horizontal) — trwa eksploracja danej strefy harmonicznej (np. jednego akordu), gdzie nakłada się różne skale, tworząc bogatą kolorystykę.
Przykład: dla akordu Dmi7 używał różnych skal — ascending melodic minor, diminished, lydian dominant, pentatoniki itd.
- Techniki rozwijania improwizacji:
- Sekwencje, powtórzenia i permutacje: Budowanie fraz na bazie krótkich motywów, ich powtórzeń i wariacji.
- Fragmentacja i double time: Dzielenie fraz na mniejsze części i przyspieszanie rytmu (double time) w trakcie solówek.
- Wzajemne odniesienia w grze:
Często zaczynał solówki od powtórzenia ostatniej frazy poprzedniego muzyka (np. w grupie Milesa Davisa).
W standardach nawiązywał do głównego tematu utworu, zanim zaczął improwizować.
2. Coltrane jako kompozytor
Jego kompozycje to często utrwalenie i usystematyzowanie pomysłów z jego improwizacji.
A. Blues Pieces (Utwory bluesowe)
- Forma: Zazwyczaj klasyczna forma bluesowa z drobnymi modyfikacjami (np. dodanie mostka).
- Charakter: Riffy i krótkie powtarzające się motywy, często pentatonika lub skala bluesowa.
- Preferencje tonalne: Często w tonacjach Bb i Eb.
- Indywidualizacja: Coltrane dodaje niespodziewane zwroty, które czynią bluesy unikatowymi.
B. Ballady
- Liryczność: Bardzo melodyjne, często z niespodziewanymi, zawiłymi konturami melodycznymi.
- Formy: Nietypowe, często zawierające kadencje i zmiany tempa.
- Harmonia: Zaawansowane i szczegółowe zmiany harmoniczne, ciekawe głosy basu i inwersje akordów.
- Pedał: Często użycie punktów pedałowych (utrzymanie jednego dźwięku jako tła przez dłuższy czas).
- Ruch harmoniczny: Częste przejścia w tercjach (małych lub dużych).
- Melodia: W balladach często pojawiają się tercje.
C. Inne utwory
- Struktury: Często niestandardowe, złożone, np. „Giant Steps” jest „through-composed” (bez powtarzających się sekcji).
- Pedał: Silne użycie punktów pedałowych w wielu utworach (np. „Love Supreme”, „Blue Train”).
- Charakter zmian harmonicznych:
- Vertical: Harmonia i melodia zmieniają się równocześnie, często szybkie zmiany (np. „Giant Steps”).
- Horizontal: Improwizacje bardziej rozległe, mniej związane z szybkimi zmianami akordów (np. „Impressions”).
- Bazowanie na istniejących zmianach: Często zmieniał lub adaptował progresje innych utworów, np.:
- „Countdown” bazuje na „Tune Up”
- „Impressions” bazuje na „So What”
- Charakter utworów: Wiele z nich jest wirtuozowskich, przypominających etiudy (np. „Miles Mode”, „Giant Steps”).
- Eksperymenty: Często występują kadencje, sekcje poza metrum, swobodna improwizacja i jednoczesna improwizacja kilku instrumentów.
- Tonacje molowe: Wiele utworów w minorowych tonacjach, np. „Equinox”, „Mr. P.C.”, „Spiritual”, „Impressions”.