Skale pentatoniczne są niezwykle wszechstronne i oferują szeroki wachlarz możliwości improwizacyjnych. Pentatoniki nie powinny być stosowane w sposób niekontrolowany. To, co działa w grze modalnej czy free, nie pasuje do dixielandu ani klasycznego bebopu. Każda pentatonika zawiera przynajmniej część akordu (składniki lub rozszerzenia). Dlatego można użyć niemal każdej – o ile dysonanse są rozwiązywane,
- Skale pentatoniczne stosowane w jazzie to pięciotonowe układy zbudowane z sekund wielkich i tercji małych.
- W skali brak jest:
- dźwięku prowadzącego (VII stopnia skali durowej),
- półtonów wewnętrznych.
Dzięki temu pentatoniki działają jak akordy – są odwracalne i łatwe w przestawianiu.
Pentatonika oznaczana jest nazwą toniki durowej, z której pochodzi.
- C pentatoniczna = C D E G A (stopnie 1–2–3–5–6 skali C-dur).
- Dowolna rotacja tych dźwięków również jest pentatoniką C.
- Np. A C D E G = pentatonika C (tryb V).
- Z kolei C E♭ F A♭ B♭ = tryb III pentatoniki A♭.
W jazzie często stosuje się pentatonikę majorową, aby podkreślić ciepłe i otwarte brzmienie akordu. Pentatoniki dobrze sprawdzają się jako narzędzie do tworzenia liniowych, melodyjnych fraz, ponieważ unikają „niebezpiecznych” sekund i trytonów. Łączenie pentatonik majorowych z minorowymi daje efekt „outside/inside”, typowy dla jazzu i fusion.
Pentatoniki dur (np. C D E G A) najczęściej używane są z akordami dur i ich wariantami, takimi jak Cmaj7, C6/9, Cmaj9.
Pentatonika może występować w pięciu przewrotach (trybach – mode):
Mode I: C D E G A
Mode II: D E G A C
Mode III: E G A C D
Mode IV: G A C D E
Mode V: A C D E G
5 trybów × 12 tonacji = 60 różnych pentatonik.
| Tonacja | Mode I | Mode II | Mode III | Mode IV | Mode V |
|---|---|---|---|---|---|
| C | C: C D E G A | B♭: C D F G B♭ | A♭: C E♭ F A♭ B♭ | F: C D F G A | E♭: C E♭ F G B♭ |
| D♭ | D♭: D♭ E♭ F A♭ B♭ | B: D♭ E♭ G♭ A♭ B | A: D♭ E F♯ A B | G♭: D♭ E♭ G♭ A♭ B♭ | E: D♭ E F♯ G♯ B |
| D | D: D E F♯ A B | C: D E G A C | B♭: D F G B♭ C | G: D E G A B | F: D F G A C |
| E♭ | E♭: E♭ F G B♭ C | D♭: E♭ F A♭ B♭ D♭ | B: E♭ G♭ A♭ B C♭ | A♭: E♭ F A♭ B♭ C | G♭: E♭ G♭ A♭ B♭ D♭ |
| E | E: E F♯ G♯ B C♯ | D: E F♯ A B D | C: E G A C D | A: E F♯ A B C♯ | G: E G A B D |
| F | F: F G A C D | E♭: F G B♭ C E♭ | D♭: F A♭ B♭ D♭ E♭ | B♭: F G B♭ C D | A♭: F A♭ B♭ C E♭ |
| F♯ | F♯: F♯ G♯ A♯ C♯ D♯ | E: F♯ G♯ B C♯ E | D: F♯ A B D E | B: F♯ G♯ B C♯ D♯ | A: F♯ A B C♯ E |
| G | G: G A B D E | F: G A C D F | E♭: G B♭ C E♭ F | C: G A C D E | B♭: G B♭ C D F |
| A♭ | A♭: A♭ B♭ C E♭ F | G♭: A♭ B♭ D♭ E♭ G♭ | E: G♯ B C♯ E F♯ | D♭: A♭ B♭ D♭ E♭ F | B: A♭ C♭ D♭ E♭ G♭ |
| A | A: A B C♯ E F♯ | G: A B D E G | F: A C D F G | D: A B D E F♯ | C: A C D E G |
| B♭ | B♭: B♭ C D F G | A♭: B♭ C E♭ F A♭ | G♭: B♭ D♭ E♭ G♭ A♭ | E♭: B♭ C E♭ F G | D♭: B♭ D♭ E♭ F A♭ |
| B | B: B C♯ D♯ F♯ G♯ | A: B C♯ E F♯ A | G: B D E G A | F♯: B C♯ E F♯ G♯ | D: B D E F♯ A |
Każdy wiersz tabeli pokazuje 5 trybów pentatoniki durowej zawierającej podaną tonację ( różne „rodziny” pentatonik – odpowiednio: I: na tonice, II: o cały ton niżej, III: o wielką tercję niżej, IV: o kwartę wyżej, V: o małą tercję wyżej — zawsze wypisane od dźwięku z wiersza). Uwaga – dźwięki bez poprawności enharmonicznej.
Zastosowanie pentatonik do akordów
W relacji do konwencjonalnych symboli akordowych:
- niektóre pentatoniki są silnie związane z akordem (np. C pentatoniczna do C6/9),
- inne mają charakter bardziej „zewnętrzny”, tworząc dysonanse.
Tworzą się relacje od „inside” do „outside”, które daje improwizatorowi kontrolę nad stopniem konsonansu i dysonansu względem akordu.
Przykład:
C7: inside: C D E G A, outside: C# D# E# G# A#
E7: inside: E F# G# B C#, outside: Eb F G Bb C
Pentatoniki do akordu C7
- a) najbardziej „inside”: C D E G A (1, 9, 3, 5, 13)
- b) pośrednia: G♭ A♭ B♭ D♭ E♭ (#11, ♭6, ♭7, ♭9, #9)
- c) najbardziej „outside”: B C♯ D♯ F♯ G♯ (7, ♭9, #9, #11, ♭13)
Wnioski
- W pentatonice „inside” (np. C D E G A) każdy dźwięk jest zgodny z harmonią C7, a rozszerzenia (9, 13) brzmią nawet bardziej nowocześnie niż podstawowe składniki akordu.
- W pentatonice „outside” (np. B C♯ D♯ F♯ G♯) pojawiają się kolizje (M7, ♭13), ale używane jako dźwięki przejściowe tworzą efektowną kolorystykę.
- Najpierw trzeba opanować skale „inside” i ich relacje do akordów, aby skutecznie posługiwać się skalami „outside”.
- Należy umieć zagrać wszystkie pięć modów pentatoniki od każdego dźwięku skali chromatycznej.
Dla akordów z różnymi rozszerzeniami można dopasować pentatoniki zawierające odpowiednie dźwięki (np. 9, 13), które wzbogacają harmonię.
| Akord | Pentatonika | Stopnie skali w pentatonice | Charakterystyka / uwagi |
|---|---|---|---|
| C7 | C D E G A | 1 9 3 5 13 | Pentatonika „wewnątrz” – bez dysonansów |
| C7b9 | C Db E G Ab | 1 b9 3 5 b13 | Podkreśla napięcie i rozwiązuje |
| C7#11 | C D E F# A | 1 9 3 #11 13 | „Lśniący”, tajemniczy kolor |
| Cm7 | C Eb F G Bb | 1 b3 4 5 b7 | Pentatonika molowa typowa |
| Cm7b5 | C Eb F Gb Bb | 1 b3 4 b5 b7 | Dla akordu półzmniejszonego |
| Cmaj7 | C D E G A | 1 9 3 5 13 | Durowa pentatonika |
| C6/9 | C D E G A | 1 9 3 5 6 | Ciepła, otwarta |
1. Pentatonika majorowa odpowiadająca akordowi
Najprostszym sposobem jest użycie pentatoniki majorowej o tej samej podstawie co akord:
- Akord: Cmaj7
- Pentatonika: C major pentatonic (C–D–E–G–A)
Dlaczego działa:
Pentatonika zawiera główne tony akordu:
- C (1), E (3), G (5) → podstawowe dźwięki akordu Cmaj7
- D (2), A (6) → nadają lekkie „kolory”, mogą pełnić funkcję przejściową między głównymi nutami akordu.
Efekt: Czysty, harmonijny dźwięk, idealny do „bezpiecznej” improwizacji.
2. Pentatonika majorowa „Lydian pentatonic”
Można użyć pentatoniki z podwyższoną kwartą, aby uzyskać bardziej współczesny, jazzowy efekt:
- Akord: Cmaj7
- Pentatonika: D major pentatonic (D–E–F#–A–B) → rozpatrywana jako C Lydian (C–D–E–F#–G–A–B)
Dlaczego działa:
- F# działa jak #11 wobec Cmaj7 → tworzy efekt Lydian.
- Nadaje improwizacji „przestrzenny”, otwarty charakter.
3. Pentatoniki minorowe jako źródło kolorów
Minorowa pentatonika może być użyta na akordach majorowych, aby uzyskać efekt subtelnej napięciowości:
- Akord: Cmaj7
- Pentatonika: A minor pentatonic (A–C–D–E–G) → równocześnie składa się z nut C, E, G (akordowe), plus A i D.
Dlaczego działa:
- Część tonów pokrywa się z akordem → bezpieczne frazy.
- Dźwięki „spoza” akordu (w kontekście modalnym) mogą wprowadzać lekkie bluesowe lub modalne kolory.
4. Pentatoniki modalne
Dla akordów majorowych można stosować pentatoniki w oparciu o tryby:
- C Ionian (C major): C–D–E–G–A → podstawowa pentatonika majorowa
- C Lydian: D–E–F#–A–B → pentatonika lidyjska
- C Mixolydian: G–A–B–D–E → pentatonika pasująca do dominanty C7 (jeśli w progresji)
- Bezpieczna pentatonika → idealna do melodii „wewnątrz akordu” (inside).
- Kolorowa pentatonika / Lydian → dodaje #11, bardziej współczesny jazzowy charakter.
- Można też eksperymentować z minorową pentatoniką pokrywającą część tonów akordu, np.:
- Cmaj7 → A minor pentatonic (A–C–D–E–G) → daje bluesowe kolory.
- Warto tworzyć przejścia między pentatonikami majorowymi a minorowymi dla fraz z napięciem i rozwiązaniem.
Tabela pentatonik majorowych dla akordów majorowych
| Akord | Bezpieczna pentatonika | Kolorowa pentatonika / alternatywa |
|---|---|---|
| Cmaj7 | C–D–E–G–A | D–E–F#–A–B (C Lydian) |
| C#maj7 / Dbmaj7 | C#–D#–F–G#–A# | D#–F–G–A#–C (C# Lydian) |
| Dmaj7 | D–E–F#–A–B | E–F#–G#–B–C# (D Lydian) |
| D#maj7 / Ebmaj7 | D#–F–G–A#–C | F–G–A–C–D# (D# Lydian) |
| Emaj7 | E–F#–G#–B–C# | F#–G#–A#–C#–D# (E Lydian) |
| Fmaj7 | F–G–A–C–D | G–A–B–D–E (F Lydian) |
| F#maj7 / Gbmaj7 | F#–G#–A#–C#–D# | G#–A#–C–D#–F (F# Lydian) |
| Gmaj7 | G–A–B–D–E | A–B–C#–E–F# (G Lydian) |
| G#maj7 / Abmaj7 | G#–A#–C–D#–F | A#–C–D–F–G (G# Lydian) |
| Amaj7 | A–B–C#–E–F# | B–C#–D#–F#–G# (A Lydian) |
| A#maj7 / Bbmaj7 | A#–C–D–F–G | C–D–E–G–A# (A# Lydian) |
| Bmaj7 | B–C#–D#–F#–G# | C#–D#–F–G#–A# (B Lydian) |
PENTATONIKI W KONTEKŚCIE AKORDÓW MINOROWYCH
Pentatoniki minorowe (np. C D Eb G A) doskonale pasują do akordów minorowych i ich wariantów, takich jak Cm7, Cm6, Cm9. Można je również używać z akordami minor7b5 (np. Cm7b5), wybierając pentatonikę zawierającą odpowiednie dźwięki charakterystyczne dla tego typu akordu. Dla akordów minorowych z dodatkowymi rozszerzeniami, pentatoniki mogą zawierać dźwięki takie jak 9, 11 lub 13, które dodają koloru i urozmaicenia improwizacji.
1. Podstawowe użycie – pentatonika minorowa od prymy akordu
- Akord: C-m7 (C E♭ G B♭)
- Skala: C minor pentatonic = C E♭ F G B♭
- Pokrywa wszystkie dźwięki akordu (C, E♭, G, B♭), a dodaje neutralną kwartę (F), która świetnie pasuje jako kolor.
- To najbardziej oczywisty wybór, dający charakterystyczne „bluesowe” brzmienie.
2. Pentatonika minorowa od kwinty
- Akord: C-m7
- Skala: G minor pentatonic = G B♭ C D F
- Wnosi:
- prymę (C),
- tercję m (E♭ – tu akurat brak, ale można ją „sugerować”),
- kwintę (G),
- septymę m (B♭),
- 9 (D) i 11 (F) – piękne kolorowe dźwięki.
- To popularny sposób rozszerzenia brzmienia akordu moll o górne struktury (add9, 11).
3. Pentatonika minorowa od sekundy (supertoniki)
- Akord: C-m7
- Skala: D minor pentatonic = D F G A C
- Wprowadza:
- 9 (D),
- 11 (F),
- 5 (G),
- 13 (A),
- 1 (C).
- Efekt: „otwarty”, modalny kolor (C Dorian).
- To ulubione rozwiązanie w jazzie modalnym (np. na C-7 w „So What” Davisa).
4. Pentatonika minorowa od tercji
- Akord: C-m7
- Skala: E♭ minor pentatonic = E♭ G♭ A♭ B♭ D♭
- Wprowadza bardziej „outside” kolory: ♭3 (E♭), ♭5 (G♭), ♭6 (A♭), ♭7 (B♭), 9 (D♭ enh. C♯).
- Nadaje akordowi charakter „alterowany”, świetne do bardziej zaawansowanego jazzu.
5. Pentatonika minorowa od septymy
- Akord: C-m7
- Skala: B♭ minor pentatonic = B♭ D♭ E♭ F A♭
- Wprowadza: ♭7, 9, 11, 5 i ♭13 – czyli brzmienie podobne do skali doryckiej, ale z mocnym „kolorem” ♭13.
- Często stosowana w bardziej modalnych kontekstach.
6. Zastosowania praktyczne
- Improwizacja modalna: np. na długich vampach typu C-7 (Dorian) – używa się rotacji pentatonik (C, D, G).
- Blues i gospel: pentatonika minorowa od prymy daje typowy „bluesowy kolor”.
- Jazz współczesny: przesuwanie pentatoniki o tercję małą czy tryton tworzy efekt outside → inside.
- Upper Structures: pentatoniki traktuje się jako „triady z dodatkiem koloru” – nadają się do budowania planów dźwiękowych nad akordami.
Podsumowanie:
- Pentatonika od prymy – podstawowe, bluesowe brzmienie.
- Pentatonika od kwinty i sekundy – modalne rozszerzenie (kolory 9 i 11).
- Pentatonika od tercji lub septymy – bardziej zaawansowane, alterowane barwy.
| Akord molowy | Podstawowa pentatonika molowa | Alternatywne / rozszerzone pentatoniki |
|---|---|---|
| Cm7 | C D♭ E♭ G A♭ | E♭, G, A♭ (C D♭ E♭ G A♭) – np. D♭m pent. (C D♭ E♭ G A♭) |
| Dm7 | D F G A C | F, A, C (D F G A C) – np. Fm pent. |
| Em7 | E G A B D | G, B, D (E G A B D) – np. Gm pent. |
| Fm7 | F A♭ B♭ C E♭ | A♭, C, E♭ (F A♭ B♭ C E♭) – np. A♭m pent. |
| Gm7 | G B♭ C D F | B♭, D, F (G B♭ C D F) – np. B♭m pent. |
| Am7 | A C D E G | C, E, G (A C D E G) – np. Cm pent. |
| B♭m7 | B♭ D♭ E♭ F A♭ | D♭, F, A♭ (B♭ D♭ E♭ F A♭) – np. D♭m pent. |
| Bm7 | B D E F# A | D, F#, A (B D E F# A) – np. Dm pent. |
Wyjaśnienie:
- Kolumna „Podstawowa pentatonika molowa” to pentatonika oparte na samej tonice akordu molowego.
- Kolumna „Alternatywne pentatoniki” pokazuje, że nad danym akordem można też używać pentatonik „przesuniętych”, np. biorąc tonikę z tercją małą lub kwintą. To często daje jazzowe brzmienie z podkreśleniem kolorów akordu.
- Wszystkie pentatoniki to pentatoniki molowe (1 b3 4 5 b7), klasyczne w improwizacji jazzowej.
| Akord molowy | Podstawowa pentatonika molowa | Alternatywne pentatoniki |
|---|---|---|
| Cm7 | C D♭ E♭ G A♭ | E♭m pent., Gm pent., A♭m pent. |
| C#m7 | C# E F# G# B | F#m pent., G#m pent., Bm pent. |
| Dm7 | D F G A C | Fm pent., Am pent., Cm pent. |
| D#m7 | D# F# G# A# C# | G#m pent., A#m pent., Cm pent. |
| Em7 | E G A B D | Gm pent., Bm pent., Dm pent. |
| Fm7 | F A♭ B♭ C E♭ | A♭m pent., Cm pent., E♭m pent. |
| F#m7 | F# A B C# E | Am pent., C#m pent., Em pent. |
| Gm7 | G B♭ C D F | B♭m pent., Dm pent., Fm pent. |
| G#m7 | G# B C# D# F# | C#m pent., D#m pent., F#m pent. |
| Am7 | A C D E G | Cm pent., Em pent., Gm pent. |
| B♭m7 | B♭ D♭ E♭ F A♭ | D♭m pent., Fm pent., A♭m pent. |
| Bm7 | B D E F# A | Dm pent., F#m pent., Am pent. |
PENTATONIKI A RÓŻNE RODZAJE AKORDÓW DOMINANTOWYCH
Akordy dominantowe mogą mieć różne modyfikacje, np. b9, #9, #11, b13. Każdy z tych wariantów może zostać ujęty w odpowiednią pentatonikę, która odzwierciedla charakterystyczne dźwięki danego akordu. Pentatoniki te są szczególnie przydatne podczas improwizacji, ponieważ skupiają się na dźwiękach o silnej funkcji prowadzącej lub kolorystycznej.
Przykładowo:
- Do akordu C7b9 można zastosować pentatonikę zawierającą b9 i b13, która podkreśla napięcie i rozwiązuje na tonikę.
- Do C7#11 odpowiednia będzie pentatonika, która zawiera dźwięk #11 (F#), nadając brzmieniu tajemniczy, „lśniący” charakter.
- Akordy dominantowe z rozszerzeniami b13 lub #9 mogą być efektywnie zagrane za pomocą pentatonik zawierających te dźwięki.
| Inside → Outside | Stopień skali | Implikacje harmoniczne |
|---|---|---|
| C | pryma | C7, C9, C13 |
| E♭ | ♭3 | C7♯9 |
| B♭ | ♭7 | C7sus |
| F | 4 | C7sus |
| G♭ | ♭5 | C7♯9, C7♭9, C7+, C7♯11 |
| A♭ | ♭6 | C7♯9 |
| D | 2 | C7♯11 |
| G | 5 | C7(add M7) |
| D♭ | ♭2 | C7♭9 |
| E | 3 | C7♭9♯9♯11♯5 |
| A | 6 | C7♭9♯11 |
| B | 7 | C7♭9♯9♯11♯5 |
1. Pentatonika dominantowa „bezpieczna”
Najprostszy sposób to użycie pentatoniki minorowej z powiązanej skali dominantowej:
- Akord: G7
- Pentatonika: C minor pentatonic (C–D#–F–G–A#)?
Hm, trzeba sprawdzić dokładnie: pentatonika dominantowa to najczęściej majorowa pentatonika od 2 stopnia akordu lub mixolydyńska pentatonika.
Poprawny sposób:
Akord: G7 (G–B–D–F)
Bezpieczna pentatonika dominantowa:
- G Mixolydian pentatonic: G–A–B–D–F
- Zawiera wszystkie „bezpieczne” dźwięki akordu: G (1), B (3), D (5), F (b7)
- Dodatki: A (9) → kolor, łatwe do frazowania
Efekt: gra wewnątrz akordu, neutralnie, bez dysonansów.
2. Pentatonika dominantowa z przesunięciem („outside / altered”)
Można użyć pentatoniki minorowej od tercji akordu, co daje efekt bardziej „outside”:
- Akord: G7
- Pentatonika: B minor pentatonic (B–D–E–F#–A)
- Pokrywa część tonów akordu, ale wprowadza F# → #11, E → 13 (kolory)
- Działa jako lekka alteracja tonów dominantowych
3. Pentatonika dominantowa b7 / bluesowa
Dominantowe pentatoniki często używają minorowej pentatoniki od korzenia (typowo w bluesie):
- Akord: G7
- Pentatonika: G minor pentatonic (G–A#–C–D–F)
- Zawiera b7 (F), co daje bluesowy charakter
- Można używać nad G7 w bluesie i funkowych frazach
Efekt: „bluesowa” ekspresja, bardzo popularna w jazzie i rocku.
4. Pentatoniki dominantowe w wariantach alterowanych
Do akordów G7alt można użyć pentatoniki np.:
- Akord: G7alt
- Pentatonika: Ab melodic minor pentatonic (Ab–Bb–C–Eb–F) → dźwięki: b9, #9, 3, b5, b13
- Daje efekt „nowoczesnej dominanty” w jazzie modalnym i post-bop
5. Praktyczne wskazówki
- Dla akordów V7 najlepiej zaczynać od pentatoniki mixolydyjskiej – gwarantuje bezpieczeństwo.
- Jeśli chcemy koloryzować akord, przesuwamy pentatonikę lub używamy minorowej pentatoniki od tercji lub od b7.
- Eksperymenty z pentatonikami alterowanymi świetnie działają w jazzowej improwizacji post-bop i fusion.
Tabela pentatonik dominantowych dla akordów V7
| Akord | Bezpieczna pentatonika (Mixolydian) | Kolorowa pentatonika / alternatywa | Bluesowa pentatonika |
|---|---|---|---|
| C7 | C–D–E–G–Bb | E–F#–G–B–D (od tercji, #11/13) | C–Eb–F–G–Bb |
| C#7 / Db7 | C#–D#–F–G#–B | F–G–G#–C–D# | C#–E–F#–G#–B |
| D7 | D–E–F#–A–C | F#–G#–A–C#–E | D–F–G–A–C |
| D#7 / Eb7 | D#–F–G–A#–C# | G–A–A#–D–F | D#–F#–G#–A#–C# |
| E7 | E–F#–G#–B–D | G#–A#–B–D#–F# | E–G–A–B–D |
| F7 | F–G–A–C–Eb | A–B–C–E–G | F–Ab–Bb–C–Eb |
| F#7 / Gb7 | F#–G#–A#–C#–E | A#–C–C#–F–G# | F#–A–B–C#–E |
| G7 | G–A–B–D–F | B–C#–D–F#–A | G–Bb–C–D–F |
| G#7 / Ab7 | G#–A#–C–D#–F# | C–D–D#–G–A# | G#–B–C#–D#–F# |
| A7 | A–B–C#–E–G | C#–D#–E–G#–B | A–C–D–E–G |
| A#7 / Bb7 | A#–C–D–F–G# | D–E–F–A–C | A#–C#–D#–F–G# |
| B7 | B–C#–D#–F#–A | D#–F–F#–A#–C# | B–D–E–F#–A |
- Bezpieczna pentatonika: zawiera wszystkie nuty akordu i typowe „bezpieczne” dodatki (9, 13).
- Kolorowa pentatonika: często używa tonów z tercji lub b7 akordu i dodaje #11, 13 lub inne barwy.
- Bluesowa pentatonika: minorowa pentatonika od korzenia akordu → nadaje klasyczny bluesowy charakter.
- W jazzie można płynnie łączyć wszystkie trzy podejścia, tworząc frazy, które przechodzą od „inside” do „outside” i wracają.
PENTATONIKI ALTEROWANE (ALTERED PENTATONICS)
Pentatoniki alterowane to pięciotonowe skale, w których co najmniej jeden stopień jest podwyższony lub obniżony (alterowany) względem tonów naturalnych skali diatonicznej lub dominującego akordu. Najczęściej stosuje się je nad akordami V7, szczególnie w kontekście jazzowym, aby podkreślić napięcie prowadzące do toniki. Pentatoniki alterowane to specyficzna grupa skal, która powstała głównie w kontekście jazzu i muzyki improwizowanej. Są to pentatoniki (skale pięciotonowe) zbudowane w taki sposób, aby zawierały dźwięki alterowane w stosunku do standardowych tonów akordów dominantowych, co nadaje im charakter „napięcia” i koloru, idealnego do improwizacji nad akordami V7 lub dominantowymi.
Typowe pentatoniki alterowane (przykłady w tonacji G7)
| Typ pentatoniki | Stopnie w odniesieniu do akordu | Przykład G7 | Funkcja |
|---|---|---|---|
| Super-Locrian / Altered | 1, b3, #4, b5, b7 | G – Bb – C# – Db – F | „ostry” charakter, prowadzenie do Cmaj7 |
| b9 / #9 | 1, b9, #9, 3, 13 | G – Ab – A# – B – E | Podkreśla alterowane 9 i 13, kolor dominanty |
| #11 | 1, 3, 5, #11, b7 | G – B – D – C# – F | Wprowadza #11, modalny Lydian Dominant |
Rozszerzenie na wszystkie tonacje
Dla każdej tonacji (C, C#/Db, D, D#/Eb, E, F, F#/Gb, G, G#/Ab, A, A#/Bb, B) schemat jest analogiczny – wystarczy transponować stopnie:
- Super-Locrian / Altered: 1, b3, #4, b5, b7
- b9 / #9: 1, b9, #9, 3, 13
- #11: 1, 3, 5, #11, b7
1. Super-Locrian / Altered (1, b3, #4, b5, b7)
- Składa się z: 1, b3, #4, b5, b7 w odniesieniu do toniki akordu dominantowego.
- Przykład nad G7alt:
- Dźwięki: G – Bb – C# – Db – F
- Funkcja: nadaje bardzo „ostry”, alterowany charakter, świetnie pasuje do rozwiązań na Cmaj7.
| Tonacja | Dźwięki |
|---|---|
| C7alt | C – Eb – F# – Gb – Bb |
| C#/Db7alt | C# – E – G – Ab – B |
| D7alt | D – F – G# – A – C |
| D#/Eb7alt | D# – F# – A – Bb – C# |
| E7alt | E – G – A# – B – D |
| F7alt | F – Ab – C – Db – Eb |
| F#/Gb7alt | F# – A – C# – D – E |
| G7alt | G – Bb – C# – Db – F |
| G#/Ab7alt | G# – B – D – Eb – F# |
| A7alt | A – C – D# – E – G |
| A#/Bb7alt | A# – D – F – Gb – A |
| B7alt | B – D – F# – G – A# |
2. Pentatonika b9 / #9 (1, b9, #9, 3, 13)
- Składa się z: 1, b9, #9, 3, 13
- Przykład nad G7alt:
- Dźwięki: G – Ab – A# – B – E
- Funkcja: idealna do akcentowania „alterowanych” sekund i tercji w kontekście dominantowym.
| Tonacja | Dźwięki |
|---|---|
| C7alt | C – Db – D# – E – A |
| C#/Db7alt | C# – D – E – F – A# |
| D7alt | D – Eb – F – F# – B |
| D#/Eb7alt | D# – E – G – G – C |
| E7alt | E – F – G# – G# – C# |
| F7alt | F – Gb – A – A – D |
| F#/Gb7alt | F# – G – A# – B – D# |
| G7alt | G – Ab – A# – B – E |
| G#/Ab7alt | G# – A – C – C – F |
| A7alt | A – Bb – C – C# – F# |
| A#/Bb7alt | A# – B – D – D – G |
| B7alt | B – C – D# – E – G |
3. Pentatonika z #11 (1, 3, 5, #11, b7)
- Składa się z: 1, 3, 5, #11, b7
- Przykład nad G7:
- Dźwięki: G – B – D – C# – F
- Funkcja: używana do wprowadzania podwyższonej czwartej (#11), często w kontekście modalnym Lydian Dominant.
| Tonacja | Dźwięki |
|---|---|
| C7 | C – E – G – F# – Bb |
| C#/Db7 | C# – F – G# – G – B |
| D7 | D – F# – A – G# – C |
| D#/Eb7 | D# – G – A# – A – C# |
| E7 | E – G# – B – C# – D |
| F7 | F – A – C – F# – Eb |
| F#/Gb7 | F# – A# – C# – G – E |
| G7 | G – B – D – C# – F |
| G#/Ab7 | G# – C – D# – D – F# |
| A7 | A – C# – E – F# – G |
| A#/Bb7 | A# – D – F – F# – A |
| B7 | B – D# – F# – G – A |
Charakterystyka
- Napięcie i kolor: Nadają „ostry”, zabarwiony dźwięk, który naturalnie prowadzi do rozwiązania w tonice.
- Elastyczność: Można je używać w różnych pozycjach na instrumencie, co czyni je idealnymi do improwizacji.
- Krótsze i bardziej selektywne: W porównaniu do pełnych skal alterowanych (np. super-Locrian), pentatoniki te eliminują niektóre tony, tworząc bardziej „czytelną” i łatwą do zapamiętania strukturę.
Zastosowanie w jazzie
- Improwizacja nad akordami V7alt w standardach jazzowych.
- Tworzenie linii melodycznych z „kolorowym” napięciem.
- Łatwiejsze w użyciu niż pełna skala alterowana 7-dźwiękowa.