W kontekście jazzu i harmonii vertical mode (vertical modal approach) oznacza sposób myślenia o skalach i akordach w pionie, czyli skupienie na jednoczesnym brzmieniu dźwięków, a nie na ruchu melodycznym (horyzontalnym).
Vertical mode to wykorzystanie skali lub trybu dla określenia, jakie dźwięki mogą współbrzmieć w jednym momencie (w akordzie), zamiast traktowania jej tylko jako materiału do melodii.
Przykład:
- Masz akord C7:
- Możesz zastosować C Mixolydian (C D E F G A Bb) jako vertical mode → wszystkie dźwięki tej skali pasują do akordu jednocześnie.
- Zamiast grać skalę w melodii w poziomie (po kolei), myślisz:
- „Które dźwięki tej skali mogę zestawić pionowo, by stworzyć interesujący akord lub strukturę harmoniczną?”
Zastosowanie w jazzie:
- Budowanie upper structures (trójdźwięków lub kwart) na akordach dominantowych.
- Tworzenie dense voicings (gęstych brzmień) opartych na jednej skali/modalności.
- Improwizacja oparta na akordach zamiast na liniach melodycznych.
| Akord Dominantowy | Vertical Mode (skala) | Upper Structure Triads (UST) | Uwagi / Brzmienie |
|---|---|---|---|
| C7 | C Mixolydian (C D E F G A Bb) | Dm (9,11), Em (3,13), F (11), Gm (b13) | Klasyczna dominanta; czyste brzmienie |
| C7 | C Lydian Dominant (C D E F# G A Bb) | D (9,11#), E (3,13), F#dim (b5,#11) | Bright, jazz fusion style |
| C7 | C Altered (C Db Eb E Gb Ab Bb) | Db (b9), Eb (b9,#9), Ab (b13) | Mocno napięta, do rozwiązywania na F |
| C7 | C Half-Whole Diminished (C Db Eb E F# G A Bb) | Ddim (9,b5), Ebdim (#9,b5), F#dim (#11,b5) | Symetryczne, do chromatycznych przejść |
| C7 | C Phrygian Dominant (C Db E F G Ab Bb) | Db (b9), E (3), Ab (b13) | Orientalny/egzotyczny charakter |
| C7 | C Whole Tone (C D E F# G# A#) | D (9), E (3), F# (b5,#11), G# (b13) | Lśniące, marzycielskie brzmienie |
Wyjaśnienie:
- Upper Structure Triads (UST) – to trójdźwięki, które możesz układać nad akordem, zachowując spójność tonalną.
- Vertical Mode – skala, która definiuje, jakie dźwięki pasują pionowo do akordu.
- Uwagi / Brzmienie – krótkie charakterystyki, by łatwiej wybrać brzmienie w improwizacji lub aranżacji.