Triada, triada harmoniczna

przez

  • Triada → ogólne określenie każdego akordu trójdźwiękowego (budowa).

  • Triada harmoniczna → szczególny zestaw trzech triad w danej tonacji (I, IV, V), które organizują harmonię tonalną.

Triada to najprostszy i podstawowy akord w muzyce tonalnej – składa się z trzech dźwięków, ułożonych tercjowo (czyli każdy kolejny dźwięk oddalony jest od poprzedniego o tercję).

Budowa triady

  • Pryma – dźwięk podstawowy (nazwa akordu).
  • Tercja – określa tryb akordu (durowy/mollowy).
  • Kwinta – dopełnia brzmienie, nadaje stabilności.

Rodzaje triad

  1. Triada durowa (C–E–G)
    • Pryma + tercja wielka + kwinta czysta.
    • Brzmi jasno, pogodnie, stabilnie.
  2. Triada molowa (C–E♭–G)
    • Pryma + tercja mała + kwinta czysta.
    • Brzmi ciemniej, melancholijnie.
  3. Triada zmniejszona (C–E♭–G♭)
    • Pryma + tercja mała + kwinta zmniejszona.
    • Brzmi napięciowo, niestabilnie.
  4. Triada zwiększona (C–E–G♯)
    • Pryma + tercja wielka + kwinta zwiększona.
    • Brzmi otwarcie, „niepokojąco”.

Zastosowanie

  • Triady są fundamentem harmonii – z nich rozwijają się bardziej złożone akordy (septymowe, z ekstensjami).
  • W muzyce klasycznej i jazzowej pełnią funkcje harmoniczne (tonika, subdominanta, dominanta).
  • Są bazą do nauki przewrotów i podstawowych progresji akordowych.

Triada harmoniczna

Triada harmoniczna to trzy podstawowe akordy (trójdźwięki) zbudowane na I, IV i V stopniu gamy. Nazywamy je kolejno toniką (T), subdominantą (S) i dominantą (D). Wspólnie tworzą one fundament systemu tonalnego i stanowią szkielet większości muzyki opartej na zasadach tonalności.

Elementy triady harmonicznej

  • Tonika (I stopień) – akord centralny, będący ośrodkiem tonalnym i punktem odniesienia dla pozostałych akordów.
  • Subdominanta (IV stopień) – akord zbudowany na czwartym stopniu gamy, często pełniący funkcję przygotowawczą.
  • Dominanta (V stopień) – akord oparty na piątym stopniu gamy, o silnym napięciu kierującym do toniki.

Cechy charakterystyczne

  • Budowa tercjowa – każdy z akordów triady jest trójdźwiękiem ułożonym tercjami.
  • System tonalny – tonika, subdominanta i dominanta tworzą podstawową relację harmoniczną, na której opiera się większość utworów w dur i moll.
  • Typy gam:
    • w gamie durowej wszystkie trzy akordy (T–S–D) mają charakter durowy,
    • w gamie molowej tonika i subdominanta są molowe, a dominanta zwykle durowa (choć spotyka się także dominantę molową, rzadziej stosowaną).

Znaczenie w muzyce

Triada harmoniczna jest jednym z najprostszych i najczęściej używanych sposobów harmonizacji melodii. Relacje między tymi trzema akordami decydują o poczuciu napięcia i rozwiązania w utworze, a ich funkcje – dążenie do toniki – stanowią podstawowy mechanizm działania harmonii tonalnej.

Triada harmoniczna w C-dur i a-moll

Funkcja Stopień Tonacja C-dur (akordy) Tonacja a-moll (akordy)
Tonika (T) I C-E-G (C-dur) A-C-E (a-moll)
Subdominanta (S) IV F-A-C (F-dur) D-F-A (d-moll)
Dominanta (D) V G-B-D (G-dur) E-G♯-B (E-dur / często E7)

Przewroty triad

Każdy z tych akordów może wystąpić w trzech postaciach:

  1. Postać zasadnicza (root position) – pryma w basie.
  2. I przewrót (6) – tercja w basie.
  3. II przewrót (6/4) – kwinta w basie.

Przykład dla toniki C-dur:

  • C-E-G (postać zasadnicza)
  • E-G-C (I przewrót – 6)
  • G-C-E (II przewrót – 6/4)