Akord to współbrzmienie co najmniej trzech różnych dźwięków granych jednocześnie (choć technicznie już dwa dźwięki mogą tworzyć interwał harmoniczny). Akordy stanowią podstawę harmonii w muzyce – nadają utworom strukturę, kierunek i kolorystyczne tło dla melodii. Akordy są filarem harmonii muzycznej. Występują w różnych formach: trójdźwięki, czterodźwięki, rozszerzenia. Ich budowa tercjowa pozwala zrozumieć jakość akordu.
Przewroty akordów zmieniają brzmienie, ale nie skład.

Najważniejsze elementy symboliki akordowej to:
1. Element określający dźwięk podstawowy:
a) litera symbolu akordu oznacza jego dźwięk podstawowy. W większości oznaczeń jest to duża litera alfabetu, taka jak nazwa wysokości dźwięku (np. C, F#, Gb etc.),
b) bywa, że litera zostaje zastąpiona cyfrą rzymską, sugerującą funkcję akordu (I, II, III, IV, V, VI, VII lub nawet IIb, IV# etc.),
c) w niektórych notacjach podstawę akordu wyznaczają nazwy solmizacyjne (Do, Re, Mi etc.),
d) podstawę akordu może wyznaczać także mała litera alfabetu (g, a, c etc.),
e) mimo, że litera występuje w nazwie podstawy – dźwięk nie musi składnikiem akordu np. akord dominantowy bez prymy (może być oznaczony przekreśloną jedynką).

2. Pozostałe litery (lub ich brak) oznaczają tryb lub inne właściwości akordu. Określenie trybu akordu może odbywać się za pomocą różnorodnych oznaczeń: Maj, maj, Ma, ma, trójkąt – na oznaczenie akordów majorowych;
m, min, Min, znak minusa lub mała litera podstawy akordu bez żadnego znaku – na oznaczenie akordów minorowych.

3. Liczba określająca ilość (rodzaj) składników. Np. Cmaj7 oznacza akord majorowy zbudowany od dźwięku C zawierający cztery składniki: c-e-g-b.
C6 to akord majorowy (z tercją wielką) i dodaną sekstą: c-e-d-a.

W tej pracy symbol „Maj7” używany jest na określenie akordu majorowego (czterodźwięku z septymą wielką), a „m7” na określenie akordu minorowego (czterodźwięku z septymą małą).

Określenie akordu na siódmym stopniu skali majorowej oznacza się _○⁷ lub „dim7” (od ang. diminished), Dmin^7-5, Dm^7♭5.

Znak plusa (+) odnosi się do zwiększonej kwinty trójdźwięku. Jeśli występuje z liczbą 7 – oznacza czterodźwięk septymowy ze zwiększoną kwintą. Akord septymowy ze zwiększoną lub zmniejszoną kwintą oznacza się także odpowiednio: 7#5, 7b5.

Akord nonowy oznaczony jest liczbą 9.
Gamowłaściwą nonę małą oznacza się b9 (dla przykładu: G7b9 jest dominantowym akordem nonowym dla mollowej Toniki Cm).
Jeśli w basie występuje inny niż pryma dźwięk, pisze się go po ukośnej kresce: (C7/E – akord C7 z tercją w basie).

Oznaczając akordy można używać wielu symboli, liter lub wyrazów, dla przykładu:
E♭maj^7#5, C_○⁷, C^add2, C_sus4, D_○, E^j7, E△+5, E+⁷, E_baug^(maj7), Dm♮7, Am♮6, Am♭6, E_MIXOLYDIAN

Major (łac. większy) → pierwsza tercja wielka
Minor (łac. mniejszy) → pierwsza tercja mała
Dur (łac. durus) → twardy, mocny, zdecydowany w brzmieniu
Moll (łac. mollis) → miękki, łagodny, elegijny w brzmieniu

1. Definicja i geneza akordu

Akord to współbrzmienie co najmniej trzech różnych dźwięków granych jednocześnie (choć technicznie już dwa dźwięki tworzą interwał harmoniczny).
Dźwięki akordu odnoszą się do jednego dźwięku podstawowego (prymy), który wyznacza jego centrum i nazwę.

Akordy wywodzą się z szeregu alikwotów – ton podstawowy decyduje o wysokości, alikwoty o barwie. Pryma wyznacza położenie akordu na skali, pozostałe składniki tworzą jego brzmienie.

2. Budowa akordów

2.1 Zasada tercjowa

Najczęściej akordy buduje się poprzez nakładanie tercji (małych lub wielkich) nad prymą. Taką budowę nazywamy tercjową.
W muzyce klasycznej podstawą są trójdźwięki, w jazzie – czterodźwięki (septymowe).

2.2 Składniki akordu

Nazwy składników pochodzą od interwałów liczonych od prymy:

pryma (1)
tercja (3) – wielka (M3) lub mała (m3)
kwinta (5) – czysta, zmniejszona (♭5) lub zwiększona (#5)
dalsze: septyma (7), nona (9), undecyma (11), tercdecima (13)

3. Rodzaje akordów

3.1 Trójdźwięki

Najprostsza forma akordu (1–3–5):

Nazwa	Struktura interwałowa	Dźwięki (od C)	Symbol
Durowy	M3 + m3	C–E–G	C, CΔ
Molowy	m3 + M3	C–E♭–G	Cm
Zmniejszony	m3 + m3	C–E♭–G♭	Cdim
Zwiększony	M3 + M3	C–E–G♯	C+, Caug

3.2 Czterodźwięki (septymowe)

Trójdźwięk + septyma:

Cmaj7 (C△7) = C–E–G–B
C7 (dominantowy) = C–E–G–B♭
Cm7 = C–E♭–G–B♭
CmMaj7 = C–E♭–G–B
Cdim7 (Co7) = C–E♭–G♭–B♭♭
Cø7 (półzmniejszony) = C–E♭–G♭–B♭
C7#5 (aug7) = C–E–G#–B♭
Cmaj7#5 = C–E–G#–B

3.3 Akordy rozszerzone

Dodawanie kolejnych tercji powyżej septymy:

C9 = C–E–G–B♭–D
C11 = C–E–G–B♭–D–F
C13 = C–E–G–B♭–D–F–A

3.4 Inne klasy akordów

Suspensyjne (sus): Csus2, Csus4, C7sus4
Add (dodane dźwięki): Cadd9, Cadd11
Power chords (5): C5 = C–G
Slash chords: C/E, Dm/F, G/B
Alterowane (alt): C7alt, C7♯9♭13
Kwartowe/kwintowe: C–F–B♭ (kwarty), C–G–D (kwinty)
Bitonalne/polichordy: C/F, D/C
Modalne (skalne): Cmaj7♯11 (lidyjska), Cm♭9 (frygijska)
Clustery/planowane: C–C♯–D, Cmaj → Dmaj → Emaj

4. Symbolika akordowa

Podstawa (root):
- litera wielka (C, F#, Gb)
- cyfra rzymska (I, IV, V, VI♭)
- solmizacja (Do, Re, Mi)
- mała litera (c, d, g)
Tryb i charakter:
- durowe: Maj, △, maj
- molowe: m, min, −
- zmniejszone: dim, °
- zwiększone: +, aug
- inne: sus, add, alt
Liczby i symbole dodatkowe:
- Cmaj7 = czterodźwięk z septymą wielką
- C7 = akord dominantowy
- C7♭9, C7#11, C13 = akordy rozszerzone/alterowane
- C7/E = akord z tercją w basie

5. Przewroty akordów

Przewrót = zmiana najniższego dźwięku akordu.
Na przykładzie C–E–G:

Nazwa	Najniższy dźwięk	Symbol
Postać zasadnicza	C (pryma)	C
I przewrót	E (tercja)	C/E
II przewrót	G (kwinta)	C/G

W akordach rozszerzonych możliwe są dalsze przewroty:
III (septyma w basie), IV (nona), V (undecyma), VI (tercdecima).

6. Funkcja i zastosowanie akordów

Tworzą harmonię – kontekst dla melodii.
Progresje akordowe – ciągi akordów tworzące strukturę harmoniczną.

Przykłady progresji:

Jazz: II–V–I (Dm7 – G7 – Cmaj7)
Popularna: I–IV–V (C – F – G)

Sekwencje kwintowe:

II–V–I (D–G–C)
VI–II–V–I (Am7 – Dm7 – G7 – Cmaj7)
III–VI–II–V–I (Em7 – Am7 – Dm7 – G7 – Cmaj7)
Łańcuch z VII°7: B°7 – Em7 – Am7 – Dm7 – G7 – Cmaj7

Sekwencje te wyznaczają centrum tonalne i są podstawą improwizacji jazzowej.

7. Klasyfikacja akordów – podsumowanie

Klasa akordu	Przykłady	Funkcja	Skala przypisana
Durowe	C, Cmaj7, C△	Tonika	Jońska, Lidyjska
Molowe	Cm, Cm7, C–	T/S	Eolska, Dorycka
Dominantowe	C7, C9, C13	D	Miksolidyjska
Zwiększone	C+, C7#5, Cmaj7#5	D	Harmoniczna/Lyd
Zmniejszone	Cdim, C°7	D (substytut)	Zmniejszona cało–pół
Półzmniejszone	Cø7, Cm7♭5	D	Lokryjska ♯2
Suspensyjne	Csus4, C7sus4	D/S	Skala sus
Add	Cadd9, Cadd11	T/S	Jońska, Lidyjska
Power chords	C5, G5	neutralne	brak
Slash chords	C/E, G/B	zależne	zależne
Alterowane	C7alt, C7#9♭13	D	Alterowana
Rozszerzone	C9, C11, C13	D	Miksolidyjska, bebop
Kwartowe/Kwintowe	C–F–B♭, C–G–D	modalne	Lidyjska, modalne
Bitonalne	C/F, D/C	złożone	złożone
Modalne	Cmaj7♯11, Cm♭9	modalne	zależne
Clustery	C–C♯–D	atonalne	eksperymentalne

Inwersyjna równoważność akordów

Inwersyjna równoważność akordów (czasem nazywana równoważnością interwałową lub akordową inwersją) ma duże znaczenie w harmonii, zarówno w muzyce klasycznej, jak i jazzowej.

Akord może być grany w różnych pozycjach, tzn. różne jego dźwięki mogą znajdować się w basku (najniższym głosie).
Przykład dla C-dur (C–E–G):
1. Pozycja podstawowa (root position): C–E–G (C w basie)
2. Pierwsza inwersja: E–G–C (E w basie)
3. Druga inwersja: G–C–E (G w basie)

Inwersyjna równoważność akordów oznacza, że akord zachowuje swoją funkcję harmoniczną niezależnie od inwersji, choć barwa i linia basu się zmienia.

Znaczenie w harmonii

a) Łagodniejsze przejścia głosowe

Dzięki inwersjom można unikać dużych skoków w basie lub między głosami.
Przykład: w progresji C–F–G–C łatwiej użyć F w pierwszej inwersji (A w basie), aby bas przeszedł krokami C–A–G–C zamiast C–F–G–C.

b) Zachowanie funkcji harmonicznej

Funkcja tonalna akordu (toniczna, dominantowa, subdominantowa) nie zmienia się przy inwersji.
Przykład: G7 w drugiej inwersji (F w basie) nadal pełni funkcję dominantu, kierując do C.

c) Tworzenie różnorodnej faktury

Inwersje pozwalają bogatszą fakturę akordową, np. w akompaniamencie pianistycznym, gitarowym, kwartetach smyczkowych.
Można uzyskać płynne głosy prowadzące (voice leading) i subtelne napięcia.

d) Równoważność akordowa w analizie

W analizie harmonicznej akordy inwersyjne traktuje się jako tę samą strukturę co akord w pozycji podstawowej, ale oznacza się inwersję np.:
- C/E → C-dur w pierwszej inwersji
- C/G → C-dur w drugiej inwersji

e) Znaczenie w jazzie i muzyce współczesnej

Inwersje są kluczowe przy progresjach kwartowo-kwintowych, walkingu basowym, voice leadingu akordów septymowych i rozszerzonych.
Pozwalają na elastyczne użycie upper structures i płynne przejścia.

Czterodźwięki i ich równoważność (7, maj7, m7, m7♭5, dim7).

Przykład: G7 – akord dominantowy septymowy

Akord w pozycji podstawowej (root position):

Dźwięki: G – B – D – F
Funkcja: Dominanta w tonacji C-dur
Bas: G

Pierwsza inwersja (1st inversion):

Dźwięki: B – D – F – G
Bas: B
Funkcja harmoniczna: nadal dominanta
Użycie: płynniejsze przejście basu np. w progresji C – G7 – C, gdzie bas idzie C → B → C

Druga inwersja (2nd inversion):

Dźwięki: D – F – G – B
Bas: D
Funkcja harmoniczna: nadal dominanta
W praktyce: używana rzadziej, ale przy voice leadingu np. w ruchu głosów wewnętrznych

Trzecia inwersja (3rd inversion):

Dźwięki: F – G – B – D
Bas: F (septymą)
Funkcja harmoniczna: dominanta kierująca do toniki
Zastosowanie: w muzyce klasycznej i jazzie tworzy napięcie “dominantowe w basie” (często przed powrotem do C-dur)

Inwersja	Bas	Kolejność pozostałych dźwięków	Funkcja harmoniczna
Root	G	B – D – F	Dominanta
1st	B	D – F – G	Dominanta
2nd	D	F – G – B	Dominanta
3rd	F	G – B – D	Dominanta

Ważne: Pomimo zmiany basu, akord ciągle pełni tę samą funkcję (dominanty) – to jest właśnie inwersyjna równoważność.

Podsumowanie

Inwersyjna równoważność akordów pozwala:

Zachować funkcję harmoniczną akordu niezależnie od basu.
Tworzyć płynny bas i głosy wewnętrzne (voice leading).
Urozmaicać fakturę akordową i brzmienie.
Stosować bardziej elastyczne progresje w praktyce klasycznej i jazzowej.

Analogicznie do perspektywy wizualnej: tak jak obiekt zachowuje swoją tożsamość niezależnie od tego, z której strony go oglądasz, tak akord zachowuje swoją funkcję harmoniczną niezależnie od inwersji.