Harmonia jazzowa a klasyczna

Różnica między harmonią jazzową a harmonią klasyczną dotyczy wielu aspektów: budowy akordów, ich funkcji, sposobu prowadzenia głosów, podejścia do napięcia i rozwiązań, a także swobody interpretacji. Pomijając muzukę współczesną, której harmonia jest różnorodna, nierzadko inspirowana muzyką jazzową. Wydaje się, że harmonia klasyczna kładzie większy nacisk na prowadzenie głosów, przewroty akordów. Analizy harmoniczne przeprowadzane są w fakturze chóralnej, co implikuje reguły i zakazy (brak skoków i równoległego prowadzenia głosów o zakazane interwały, przestrzeganie ambitusów itp.)

1. Budowa akordów

Klasyczna harmonia:
Opiera się głównie na trójdźwiękach (np. C–E–G).
Rzadziej używa akordów septymowych (dominanta septymowa – V7 to wyjątek).
Główne skupienie: funkcja akordu w tonacji (T – S – D).

Jazzowa harmonia:
Opiera się na czterodźwiękach i bogatszych akordach (np. Cmaj7, C9, C13).
Często dodaje alteracje (np. b9, #11, b13) i substytuty.
Akordy często są kolorystyczne, a nie tylko funkcjonalne.

2. Funkcja harmoniczna

Klasyczna:
Każdy akord ma wyraźną funkcję (toniczna, dominantowa, subdominantowa).
Silna logika napięcia i rozwiązania (np. V → I).

Jazzowa:
Funkcjonalność istnieje, ale może być rozmyta lub złamana.
Używa się substytutów dominant, rozwiązań modalnych, chromatyzmu.
Coraz częściej pojawia się harmonia niefunkcjonalna (szczególnie w modern jazzie).

3. Prowadzenie głosów

Klasyczna:
Ścisłe reguły kontrapunktu i prowadzenia głosów.
Unikanie równoległych kwint i oktaw.
Najważniejszy głos to sopran i bas.

Jazzowa:
Luźniejsze podejście do prowadzenia głosów.
Cel: płynność i kolor (np. chromatyczne przejścia).
Ważne są głosy środkowe (guide tones – 3 i 7 stopień akordu).

4. Interpretacja i swoboda

Klasyczna:
Notacja i wykonanie są ściśle określone przez kompozytora.
Improwizacja jest rzadka (głównie w muzyce barokowej).

Jazzowa:
Improwizacja jest kluczowa – zarówno w melodii, jak i w harmonii (np. reharmonizacja).
Swoboda w doborze akordów, voicingów, rytmu.

5. Użycie skal i tonalności

Klasyczna:
Głównie diatoniczna.
Użycie modulacji i chromatyzmu, ale w granicach tonalności.

Jazzowa:
Tryby i skale modalne (np. dorycka, lidyjska, miksolidyjska).
Skale alterowane, bebopowe, whole-tone, diminished itd.
Często zacieranie tonacji lub całkowite odejście od niej.

Przykład:

Akord C	W klasyce	W jazzie
C	Toniczna trójka (C–E–G)	Cmaj7, C6/9, Cmaj13
G7 → C	Dominanta rozwiązująca do toniki	Możliwe: G7alt → Cmaj7, Db7 → Cmaj7 (tryton subs.), II–V–I itd.
Funkcja	Jasno określona	Często kolorystyczna lub ambiwalentna

Klasyczna progresja:
W tonacji C-dur:
I – IV – V – I
C – F – G – C
C–E–G F–A–C G–B–D C–E–G
To typowa, progresja funkcyjna.
Każdy akord to trójdźwięk.
Funkcje harmoniczne:
C = tonika (T)
F = subdominanta (S)
G = dominanta (D)
C = tonika (T)

Jazzowa wersja tej progresji:
W tonacji C-dur:
II7 – V7 – Imaj7
Dm7 – G7 – Cmaj7
D–F–A–C G–B–D–F C–E–G–B
Klasyczne IV–V–I zamienia się na II–V–I, czyli dominanta przygotowywana przez czterodźwięk minorowy o kwintę niżej.
Używamy czterodźwięków (tertian harmony).
Każdy akord ma dźwięki prowadzące (guide tones: 3 i 7), które prowadzą głosy płynnie:
Dm7: F (3), C (7)
G7: B (3), F (7)
Cmaj7: E (3), B (7)
Z dodatkowymi jazzowymi ozdobnikami:
Dm9 – G13b9 – Cmaj9
Dm9 = D–F–A–C–E (kolorystyczne rozszerzenie)
G13b9 = G–B–F–E–A♭ (alteracje, bardziej napięty dźwięk)
Cmaj9 = C–E–G–B–D (kolorowe rozwiązanie)

Można też użyć:

| Dm7 | Db7 | Cmaj7 |
| II7 | Tryton Subst. | Imaj7 |

Db7 to substytut trytonowy dla G7, ponieważ dzielą tę samą tercję i septymę (B i F).

Podsumowanie:

Cecha	Klasyczna wersja	Jazzowa wersja
Progresja	I–IV–V–I	II–V–I (lub tritone sub)
Akordy	Trójdźwięki	Czterodźwięki i więcej
Użycie napięcia	Głównie V7	Alteracje, substytuty, kolory
Voice leading	Zgodnie z regułami	Płynność + ekspresja
Charakter	Prosty, tonalny	Złożony, kolorystyczny

Reasumując, oto różnice pomiędzy harmonią klasyczną a jazzową:

Cecha	Harmonia klasyczna	Harmonia jazzowa
Typ akordów	Trójdźwięki	Czterodźwięki, alteracje
Prowadzenie głosów	Ścisłe, kontrapunktyczne	Luźne, zorientowane na kolor
Funkcja harmoniczna	Jasno określona	Często rozmyta
Improwizacja	Rzadka	Kluczowa
Skale	Diatoniczne	Modalne, alterowane, bebop
Notacja	Ścisła	Otwarta, symboliczna