Patterny w improwizacji

Opublikowano 03/07/2025 przez admin

W muzyce jazzowej, pattern to krótkie, powtarzalne zagranie melodyczne lub rytmiczne, które może być używane jako budulec improwizacji lub ćwiczenia technicznego. Patterny pomagają w kształtowaniu fraz, rozwijaniu języka muzycznego oraz w opanowywaniu zmian akordowych.

Słowo „pattern” ma wiele zamienników: patent, wzorzec, schemat, układ, figura, motyw, fraza, szablon, przebieg, formuła, lick, michał, zagrywka itp.

Pattern w muzyce jazzowej to z góry ustalony motyw melodyczny lub rytmiczny, który można transponować i stosować w różnych kontekstach harmonicznych, zazwyczaj nad sekwencjami akordów (np. II–V–I). Patterny są często ćwiczone i wykorzystywane w improwizacji jazzowej jako sposób na rozwijanie fraz i techniki.

Cechy charakterystyczne patternów:
– Zwykle mają 4–8 dźwięków.
– Często opierają się na skalach, arpeggiach, chromatyce lub sekwencjach interwałowych.
– Mogą być transponowane diatonicznie lub chromatycznie.
– Używane są do ćwiczenia przebiegów nad zmianami akordów, szczególnie nad II–V–I, rhythm changes, czy bluesem.

Przykład patternu:
Pattern diatoniczny oparty na skali C-dur:
C – D – E – D | D – E – F – E | E – F – G – F
To pattern czterodźwiękowy, oparty na ruchu diatonicznym w górę, a potem cofanie o jeden dźwięk.

Pattern nad II–V–I w C-dur:
Dm7 – G7 – Cmaj7
F – A – G – F | B – D – C – B | E – G – F – E

Zastosowanie patternów:
– Improwizacja: Budowanie fraz w stylu bebopowym.
– Technika: Rozwijanie palców, artykulacji, synchronizacji rąk.
– Harmonia: Nauka poruszania się po progresjach akordowych.
– Język jazzowy: Wzbogacenie „słownictwa” muzycznego.

Przykład – kilka patternów bebopowych nad progresją II–V–I w C-dur:
Dm7 → G7 → Cmaj7

Pattern 1 – Diatoniczny

– F i A to 3 i 5 Dm7,
– B i D to 3 i 5 G7,
– E i G to 3 i 5 Cmaj7,
– gładka linia, naturalna fraza.

Pattern 2 – Chromatyczny bebop lick (Charlie Parker style)
Ten pattern używa chromatyki i typowego bebopowego języka:

– chromatyczne podejścia do 3 (F→F#→G)
– dominanta z chromatycznym przejściem (Ab→A→B)
– końcowy „bebop tail” (C→B→A→G)

Pattern 3 – Arpeggiowy (techniczny, Brecker/Coltrane style)

Pattern z szybkich arpeggiów – dobry na technikę:

– arpeggia w górę akordów
– praktyczne do ćwiczeń palcowych
– wzmacnia rozpoznanie struktur akordowych

Jak ćwiczyć patterny?:
– zagraj je we wszystkich tonacjach. (transpozycja!),
– zmieniaj rytm – np. synkopy, triolki, szesnastki,
– zmieniaj kierunek – graj „w dół”, nie tylko „w górę”,
– twórz własne patterny na podobnej zasadzie,
– używaj ich w improwizacji.

Patterny to podstawowy zasób „słów” w języku muzycznym improwizujących instrumentalistów.

Dopiero ci najwięksi wypracowują własny język muzyczny, własne patenty. Uwaga: wielu z Was przecenia znaczenie patentów, myśląc, że to rozwiązanie na wszystkie problemy z improwizacją.

Moja rada: lepiej nauczyć się jednego patentu we wszystkich tonacjach niż dwunastu patentów w C-dur. Dopiero swobodne poruszanie się po wszystkich tonacjach daje czas i dystans niezbędny do poprawnego wymyślania improwizowanych melodyjek.I jeszcze jedno: granie we wszystkich tonacjach jest uciążliwe tylko na początku drogi – po kilku dobrze nauczonych patentach – ich ćwiczenie we wszystkich tonacjach staje się coraz łatwiejsze. Po kilkunastu – jest naprawde obojętne, w której tonacji się gra. Cierpliwości.

Na koniec: wiele patentów zawiera mnóstwo opóźnień, alteracji, dźwięków przejściowych i spoza skal. Żeby te wszystkie zjawiska zrozumieć – trzeba naprawdę dobrze poznać prawa rządzące harmonią. Dlatego patenty, chociaż często ładne, tak naprawdę odsuwają od poznania zasad prawidłowej improwizacji. Zwalniają z obowiązku melodyczno – harmonicznego myślenia. Bo skoro mówi się, że np na C7 (jako dominanta) nakłada się skalę c d e f g a bb – a w dobrze brzmiącym patencie występuje i fis i b (h) a nawet cis – to po co zasady? Tylko, że te dźwięki „spoza” skal tak naprawdę są dźwiękami innych skal, nieco bardziej złożonych. Na pewno rządzą się jakimiś prawami. Nie są przypadkowe. Ale dlaczego i kiedy nie są – to już wyższy stopień wtajemniczenia.

Kolejny stopień, po dokładnym poznaniu podstawowych skal i zjawisk harmonicznych. Przykładem niech będą skale be bopowe, w których na akord dominantowy nakłada sie małą, ale i wielką septymę (na G7 dźwięki f ale i fis). Tylko, że na słabych częściach taktu, albo do uzyskania specjalnych efektów kolorystycznych bądź napięcia. Bez tej wiedzy będziesz grać na G7 dźwięk fis i cieszył się, bo tak było w patencie Parkera.

Znani muzycy używający patternów:
– John Coltrane – znany z używania sekwencji motywów (np. „Giant Steps”).
– Charlie Parker – jego solówki pełne są krótkich patternów i licków.
– Michael Brecker – stosował bardzo złożone patterny techniczne.

Twój instrument