Sheets of Sound to technika improwizacji jazzowej spopularyzowana przez Johna Coltrane’a w jego okresie tzw. „wertykalnym”, przypadającym na koniec lat 50. XX wieku. Można ją usłyszeć m.in. na albumach:
- Blue Train,
- Soultrane,
- Thelonious Monk Quartet with John Coltrane at Carnegie Hall,
- Milestones (Miles Davis).
Czym jest Sheets of Sound?
To forma improwizacji wertykalnej, czyli:
- solista myśli w kategoriach akordów i progresji akordowej,
- solówka przebiega przez każdy pojedynczy akord w progresji,
- celem jest „wyciśnięcie każdej możliwej implikacji harmonicznej” — czyli zagranie wszystkich możliwych akordów i skal dla danego akordu.
Kluczowe elementy techniki Sheets of Sound:
- Ekstremalnie szybkie granie, często z użyciem ślizgów glissandowych,
- Precyzyjne użycie arpeggiów, wzorców, licków i skal, które dokładnie śledzą każdy akord progresji,
- Asymetryczne grupowanie dźwięków w nieparzyste grupy (np. 5, 7, 9, 11, 13, 15 nut), zamiast regularnych ósemek czy szesnastek,
- Przechodzenie między wysokimi i niskimi rejestrami instrumentu,
- Nakładanie nowych akordów na istniejące (np. granie arpeggia D♭7 nad akordem G7), czasami nawet granie trzech akordów na jeden.
Przykład dla akordu G7
Gdy mamy akord G7 rozciągnięty przez 4 takty, możemy improwizować, korzystając z różnych skal i arpeggiów, np.:
- Arpeggio G7
- Arpeggio G13♭9 (rozszerzenie)
- Arpeggio D♭7 (substytucja trytonowa)
- Arpeggio D♭13♭9 (substytucja trytonowa z rozszerzeniem)
- Progresja II-V: Am7 | D7
- Skala G Mixolydian (z C-dur)
- Skala G Wholetone (całotonowa)
- Skala G Half-Whole Diminished (półtonowo-tonowa zmniejszona)
- Skala G Lydian Dominant (z d-moll melodycznej)
- Skala G Altered (z a♭-moll melodycznej)
- Skala G Blues
- Skala G Major Pentatonic
Jeśli zagramy wszystkie te materiały jeden po drugim nad G7 przez cały czas trwania akordu, tworzymy właśnie Sheets of Sound. W praktyce jest to niemożliwe, ale Coltrane próbował maksymalnie wycisnąć z każdego akordu jego harmoniczne możliwości.
Filozofia techniki
- Wszystkie dźwięki są dopuszczalne — nawet tzw. „dźwięki unikane” (avoid notes), ponieważ przy bardzo szybkim tempie każdy dźwięk staje się efektywnie dźwiękiem przejściowym.
- Można to porównać do malowania bardzo szybkimi pociągnięciami pędzla — nawet „rozmazania” czy „błędy” tworzą razem spójny i bogaty obraz.
- Improwizator działa jak malarz, nakładając na płótno (czyli na przestrzeń harmoniczną) całą paletę barw dźwiękowych.
Podsumowanie techniki Sheets of Sound
| Cechy | Opis |
|---|---|
| Styl gry | Bardzo szybkie granie, ślizgi glissandowe |
| Grupowanie nut | Asymetryczne grupy 5, 7, 9, 11, 13, 15 nut |
| Rejestry | Przechodzenie między wysokimi i niskimi |
| Harmonia | Nakładanie nowych akordów (np. D♭7 nad G7) |
| Cel | Maksymalne wykorzystanie wszystkich możliwych skal i arpeggiów na każdy akord |
| Charakterystyka | Improwizacja wertykalna, solówka rozłożona na akordy progresji |