Skala melodyczna jako źródło toniki

przez

Skala molowa to każda skala pochodząca ze skali durowej, ale z obniżoną tercją (♭3).
C – D – E♭ – F – G – A – B

Stopień skali Czy można zmienić? Dozwolone modyfikacje Uzasadnienie
1 (Tonika) Nie — Określa tonację – niezmienialna.
2 Tak ♭2 ♯2 = ♭3, która już występuje w skali.
♭3 Nie — Ustala molowy charakter skali.
4 Tak ♯4 ♭4 = durowa tercja (niepożądana w skali molowej).
5 Tak ♭5, ♯5 Obie modyfikacje są akceptowalne i muzycznie użyteczne.
6 Tak ♭6, ♯6 Obie formy występują w różnych wariantach skal molowych.
7 Tak ♭7 ♯7 = 1 (tonika), więc ♯7 się nie stosuje.

 

Skala molowa melodyczna dostarcza dwóch akordów tonicznych: I-6 oraz I-(Maj7). Oba charakteryzują się wyrazistym i zdecydowanym brzmieniem. W przypadku akordu I-6, to tryton pomiędzy obniżoną tercją (♭3) a sekstą (6) nadaje mu napięcia i wyrazistości. Z kolei w akordzie I-(Maj7) kluczową rolę odgrywa kontrast pomiędzy toniką a wielką septymą (maj7).

Ponieważ oba te akordy są mocno osadzone w tonice, skala źródłowa (czasem określana jako modalna) i skala akordowa są identyczne.

Gdy spojrzymy na nie z perspektywy skali akordowej, zauważymy, że nie zawierają dźwięków avoid – każde napięcie (tension) znajduje się o cały ton powyżej odpowiedniego składnika akordu. Dzięki temu improwizacja oraz prowadzenie akordów są wyjątkowo swobodne, ponieważ praktycznie nie ma dźwięków, które „nie pasują”.

 

Innym akordem należącym do grupy akordów tonicznych w tonacji C-moll melodycznej jest VI-7♭5 (A-7♭5). Zazwyczaj pełni on funkcję przedłużenia toniki, szczególnie w progresjach takich jak:

I-6 → VI-7♭5 → II-7♭5 → V7♭9,
czyli molowy odpowiednik klasycznej progresji durowej:
IΔ7 → VI-7 → II-7 → V7.

Skala akordowa:

Dla akordu VI-7♭5 stosuje się skalę lokrycką z naturalną noną (tzw. locrian ♮9), która jest po prostu szóstym modelem skali molowej melodycznej. W tonacji C-moll melodycznej będzie to:

A – B – C – D – E♭ – F – G

Skala ta zawiera wszystkie napięcia (tensions) – bez avoid.

Rzadziej spotykanym, ale również przynależącym do grupy tonicznej, akordem jest ♭III+(Maj7). W tonacji C-moll melodycznej będzie to E♭+(Maj7) (czyli E♭ – G – B – D). Ten akord także pochodzi bezpośrednio ze skali molowej melodycznej i może być używany jako kolorystyczne rozszerzenie toniki.

Tonacja: C-moll melodyczna

1. Akord I-6 (C-6)

Budowa akordu:

  • C (1)
  • E♭ (♭3)
  • G (5)
  • A (6)

Charakterystyczny tryton: E♭ – A

Skala akordowa (C-moll melodyczna):
C – D – E♭ – F – G – A – B

Zapis nutowy (nazwy dźwięków):

Akord C-6:
  C   E♭   G   A

Skala:
  C   D   E♭   F   G   A   B   (C)

2. Akord I-(Maj7) (C-(Maj7))

Budowa akordu:

  • C (1)
  • E♭ (♭3)
  • G (5)
  • B (Maj7)

Charakterystyczne napięcie: B – C (mały sekundowy odstęp, duże napięcie)

Skala akordowa (ta sama skala C-moll melodyczna):
C – D – E♭ – F – G – A – B

Zapis nutowy:

Akord C-(Maj7):
  C   E♭   G   B

Skala:
  C   D   E♭   F   G   A   B   (C)

Tensions w skali molowej melodycznej:

  • 9 (D)
  • 11 (F)
  • 13 (A)

Ich relacja do dźwięków akordu:

  • D > C
  • F > E♭
  • A > G

Wszystkie napięcia znajdują się o cały ton powyżej dźwięków akordowych, co oznacza brak dźwięków avoid – można swobodnie improwizować po całej skali.

 

Skala źródłowa:
C – D – E♭ – F – G – A – B

1. Akord VI-7♭5 (A-7♭5)

➤ Budowa akordu:

  • A (1)
  • C (♭3)
  • E♭ (♭5)
  • G (♭7)

➤ Skala akordowa: Lokrycka z naturalną noną

To 6. tryb skali C-moll melodycznej – zaczyna się od A:
A – B – C – D – E♭ – F – G

➤ Napięcia (tensions):

  • 9 (B)
  • 11 (D)
  • 13 (F)
    Wszystkie dostępne – brak avoid notes.

Zapis nutowy (opis dźwiękowy):

Akord A-7♭5:
  A   C   E♭   G

Skala locrian ♮9:
  A   B   C   D   E♭   F   G   (A)

2. Akord ♭III+(Maj7) (E♭+(Maj7))

➤ Budowa akordu:

  • E♭ (1)
  • G (3)
  • B (♯5 / +5)
  • D (Maj7)

To akord zwiększony z wielką septymą (tzw. „Lydian augmented sound”).

➤ Skala akordowa: Lydian ♯5 (czyli 3. tryb skali molowej melodycznej)

Skala zaczynająca się od E♭, ale zawierająca dźwięki skali C-moll melodycznej:

E♭ – F – G – A – B – C – D

➤ Napięcia (tensions):

  • 9 (F)
  • ♯11 (A)
  • 13 (C)
    Wszystkie napięcia są użyteczne – brak avoid notes.
Akord E♭+(Maj7):
  E♭   G   B   D

Skala Lydian ♯5 (tryb 3):
  E♭   F   G   A   B   C   D   (E♭)

Unikanie dźwięku toniki (avoid C – 6.) pozwala zachować odrębną tożsamość akordu, odróżniając go od I-(Maj7). Pominięcie toniki eliminuje również ostry, dysonansowy interwał molowej nony, który powstałby, gdyby tonika została włączona do harmonii.

Podsumowanie:

Akord Budowa Skala akordowa Tensions
A-7♭5 A – C – E♭ – G Locrian ♮9 (A–B–C…) 9, 11, 13 (wszystkie dostępne)
E♭+(Maj7) E♭ – G – B – D Lydian ♯5 (E♭–F–G…) 9, ♯11, 13 (wszystkie dostępne)