Skale molowe jako źródło przeddominant

Subdominanta

Subdominanta to funkcja harmoniczna w tonacji oparta na IV stopniu skali.
Jej zadaniem jest wprowadzenie kontrastu względem toniki (I stopnia) i przygotowanie drogi do dominaty (V stopnia).
Brzmienie subdominanty jest bardziej „otwarte”, mniej napięte niż dominanta, ale wyraźnie różne od toniki.
W klasycznej harmonii tonalnej subdominanta tworzy tzw. funkcję „odpoczynku” i „przygotowania”, czyli działa jak pomost między toniką a dominantą.

Subdominanta to funkcja harmoniczna, która rozciąga się od toniki i prowadzi do dominaty, wprowadzając harmoniczny kontrast i napięcie, ale nie tak silne jak dominanta. Dzięki niej muzyka zyskuje dynamikę i ruch.

Charakter subdominanty:
- Zapowiada dalszy rozwój harmoniczny po tonice.
- Wprowadza świeże brzmienie, które różni się od toniki i dominaty.
- Często niesie ze sobą pewien spokój i przestrzeń, dzięki czemu pomaga w płynnym przejściu do dominaty.
W tonacji durowej subdominanta to akord zbudowany na IV stopniu skali (np. w C dur — F major: F–A–C).
W tonacji molowej subdominanta może być bardziej zróżnicowana, często bazuje na akordach z naturalnej lub melodycznej skali molowej (np. Fm lub Fm7 w C mol).

Przykłady progresji z subdominantą

Klasyczna progresja: I → IV → V → I
- np. C → F → G → C
Jazzowa progresja: Imaj7 → IVmaj7 → V7 → Imaj7
- np. Cmaj7 → Fmaj7 → G7 → Cmaj7

Przeddominanta

Przeddominanta to bardziej ogólne pojęcie, które obejmuje wszystkie akordy i funkcje harmoniczne prowadzące do dominaty.
Subdominanta jest więc szczególnym przypadkiem przeddominanty, ale przeddominanta może obejmować także inne akordy, które spełniają tę funkcję.
Innymi słowy, przeddominanta to „strefa” harmoniczna przed dominatą, do której należą m.in.:
- subdominanta (IV i jej warianty),
- ii (akordy molowe na drugim stopniu w dur, np. Dm w C dur),
- inne akordy modalne i alterowane, które mają funkcję prowadzenia do dominaty.
Funkcja przeddominanty polega na wzmocnieniu napięcia i przygotowaniu finalnego przejścia do dominaty, a potem do toniki.

Przeddominanta to termin określający wszystkie akordy i funkcje harmoniczne, które poprzedzają i przygotowują dominatę, nie będące toniką.

Obejmuje subdominantę (IV i jej warianty), ale także akordy na II stopniu (np. ii7 w dur) oraz inne akordy modalne, alterowane lub przejściowe.
Przeddominanta buduje napięcie przed kulminacją, którą jest dominanta.

Akordy przeddominantowe

II-7 (akord molowy na drugim stopniu skali majorowej) – bardzo powszechny akord przeddominantowy w muzyce jazzowej i klasycznej.
- W C dur: Dm7 (D–F–A–C)
IV (akord na 4 stopniu) – tradycyjna subdominanta.
♭IImaj7 (akord z trybu frygijskiego) – egzotyczna forma przeddominanty, często używana w jazzie lub flamenco.
- W C mol: D♭maj7 (D♭–F–A♭–C)
Inne przeddominantowe alteracje i rozszerzenia – np. IV7, ii7b5 itp.

Funkcja w progresjach

Typowa progresja w tonacji durowej z przeddominantą to:
I → ii7 → V7 → I
np. Cmaj7 → Dm7 → G7 → Cmaj7
W molu funkcje są bardziej rozbudowane, np. użycie ♭IImaj7 jako subdominanty (czyli przeddominanty) nadaje progresji ciekawe, mroczne brzmienie.

Podsumowanie

Termin	Co oznacza?	Przykład w C dur
Subdominanta	Akord na IV stopniu, funkcja przygotowująca	F major (F–A–C)
Przeddominanta	Wszystkie akordy przed dominatą	Dm7 (II-7), F (IV), inne

Jak subdominanta i przeddominanta wpływają na muzykę?

Tonika to punkt spoczynku i stabilności.
Dominanta to napięcie, które wymaga rozwiązania w tonice.
Subdominanta i przeddominanta to pomost między tymi dwoma biegunami — tworzą dynamikę, przygotowując przejście od spokoju do napięcia.
W muzyce klasycznej subdominanta ma bardzo stabilną i ugruntowaną rolę.
W jazzie i muzyce popularnej przeddominanta jest bardziej elastyczna — może przybierać różne formy i często wykorzystuje tryby, alteracje i rozszerzenia dla większej kolorystyki harmonicznej.

Progresja tonalna w C dur

Akord	Funkcja	Skład dźwięków
Cmaj7	Tonika (I)	C – E – G – B
Dm7	Przeddominanta (II)	D – F – A – C
Fmaj7	Subdominanta (IV)	F – A – C – E
G7	Dominanta (V)	G – B – D – F
Cmaj7	Tonika (I)	C – E – G – B

Przykład progresji w C mol z przeddominantą ♭IImaj7 (tryb frygijski)

Akord	Funkcja	Skład dźwięków
Cm7	Tonika (I)	C – E♭ – G – B♭
D♭maj7	Przeddominanta ♭IImaj7	D♭ – F – A♭ – C
Fm7	Subdominanta (IV)	F – A♭ – C – E♭
G7	Dominanta (V)	G – B – D – F
Cm7	Tonika (I)	C – E♭ – G – B♭

1. Akordy subdominantowe z naturalnej skali molowej (eolskiej)
C – D – E♭ – F – G – A♭ – B♭ – C

IV-7 (Fmin7): F – A♭ – C – E♭
bVImaj7 (A♭maj7): A♭ – C – E♭ – G

Szósty stopień ♭6 to A♭ w C mol, akordy na bazie tego stopnia tworzą miękką subdominantę.

2. Akordy subdominantowe z trybu frygijskiego — akord ♭IImaj7
C – D♭ – E♭ – F – G – A♭ – B♭ – C

♭IImaj7 (D♭maj7): D♭ – F – A♭ – C
IV-7 (Fmin7): F – A♭ – C – E♭

3. Akordy subdominantowe z trybu doryckiego

C – D – E♭ – F – G – A – B♭ – C

- II-7 (D minor 7): D – F – A – C
  Uwaga: w C doryckim D jest II stopniem, a F – ♭3, brak ♭6. Prawie nigdy nie występuje jako akord predominantowy w molowej progresji ii-V. Z powodu braku dźwięku b6, nie pełni on wyraźnie funkcji subdominanty w tonacji molowej
- IV7 (F7): F – A – C – E♭
  Akord ten pełni funkcję jasnej subdominanty i często występuje w progresjach molowych.

Uwaga: Podobnie jak II-7, akord IV7 może być również naprzemiennie stosowany z akordem toniki, aby stworzyć dźwięk toniki doryckiej. I-7 IV7. Taki zwrot bywa używany jako przerywnik między chorusami lub vamp (||:Cm7 – F7:||).

4. Akord subdominantowy z Lydian ♭7 (pochodzący od minoru melodycznego: C – D – E♭ – F – G – A – B – C)

IV7 (F7) w brzmieniu Lydian ♭7:
Skala: F – G – A – B – C – D – E♭
Akord: F – A – C – E♭
(Obecność podwyższonego 4. stopnia B nadaje jaśniejszy charakter, a ♭7 – E♭ – pochodzi z wymiany modalnej.)

Przykładowa progresja subdominantowa w C moll:

Akord	Nazwa	Skład dźwięków	Funkcja
D♭maj7	♭IImaj7	D♭ – F – A♭ – C	ciemna subdominanta (frygijska)
Fmin7	IV-7	F – A♭ – C – E♭	naturalna subdominanta (molowa)
Dm7	II-7	D – F – A – C	jaśniejsza subdominanta (dorycka)
F7	IV7	F – A – C – E♭	jasna subdominanta (dorycka/melodic minor)