Skale pentatoniczne – improwizacja.com.pl

Spis treści

1. Definicja i cechy ogólne

Skala pentatoniczna (z gr. pente – pięć, tonos – dźwięk) to każda skala złożona z pięciu dźwięków w obrębie oktawy.

Brak półtonów – brak sekund małych (anhemitoniczna),
Brak trytonów – czyste, stabilne brzmienie,
Brak sąsiadujących tercji – żaden dźwięk nie tworzy dwóch tercji z rzędu,
Uniwersalność kulturowa – obecna w muzyce tradycyjnej Azji, Afryki, Ameryki, folku, bluesie i jazzie.

Dźwięki: C – D – E – G – A
Interwały: 1 – 1 – 1½ – 1 – 1½ (w tonach)

Zbudowana z pięciu kolejnych kwint doskonałych:
C – G – D – A – E → uporządkowane → C – D – E – G – A

Tworzone są interwały:

Tryb	Nazwa	Dźwięki	Zalecane akordy	Avoid notes	Zastosowanie
I	C Maj Pent	C – D – E – G – A	Cmaj7, C7	–	tonalność C, C7♯11
II	B♭ Maj Pent	C – D – F – G – B♭	C7sus, Cm7	F	gospel, funk
III	A♭ Maj Pent	C – E♭ – F – A♭ – B♭	C7sus	F, A♭	jazz modalny
IV	F Maj Pent	C – D – F – G – A	C7sus, Cm7	F	R&B, gospel
V	E♭ Maj Pent (C min)	C – E♭ – F – G – B♭	C7sus, Cm7	F	blues molowy

Skala modalna	Stopień	Typ pentatoniki	Dźwięki
C Jońska	I (C)	durowa	C – D – E – G – A
	IV (F)	durowa	F – G – A – C – D
	V (G)	durowa	G – A – B – D – E
C Dorycka	III (E♭)	molowa	E♭ – G♭ – A♭ – B♭ – D♭
	IV (F)	molowa	F – A♭ – B♭ – C – E♭
	VII (B♭)	molowa	B♭ – D♭ – E♭ – F – A♭
C Miksolidyjska	I (C)	dominantowa	C – D – E – G – B♭
C Eolska	III (E♭)	molowa	E♭ – G♭ – A♭ – B♭ – D♭
	VI (A♭)	molowa	A♭ – B – C – D♭ – E♭
C Lokrycka	II (D♭)	zmniejszona	D♭ – E – F – G♭ – B♭

Pentatoniki zawierające przynajmniej jeden półton. Często egzotyczne, używane do niestandardowych klimatów.

Nazwa	Dźwięki	Formuła	Charakterystyka
In-sen	C – D♭ – F – G – B♭	1 – ♭2 – 4 – 5 – ♭7	Mistyczna, orientalna
Hirajoshi	C – D♭ – F – G – A♭	1 – ♭2 – 4 – 5 – ♭6	Refleksyjna
Iwato	C – D♭ – F – G♭ – B♭	1 – ♭2 – 4 – ♭5 – ♭7	Niepokojąca
Dorian ♭2	C – D♭ – E – F – G	1 – ♭2 – 3 – 4 – 5	Egzotyczna, jasna
Altered pent.	C – D♭ – E♭ – G♭ – B♭	1 – ♭2 – ♭3 – ♭5 – ♭7	Chromatyczna

Nazwa polska	Alias angielski	Dźwięki	Formuła
Pent. Dorycka	Dorian Pentatonic	C – D – E♭ – G – A	1 – 2 – ♭3 – 5 – 6
Pent. szkocka	Ritusen	C – D – F – G – A	1 – 2 – 4 – 5 – 6
Pent. zawieszona	Suspended Pent.	C – D – F – G – A♯	1 – 2 – 4 – 5 – ♭7
Pent. zmieniona	Altered Pent.	C – C♯ – E – G – A♯	1 – ♭2 – 3 – 5 – ♭7

Nazwa	Dźwięki	Formuła	Charakter
In-sen	C – D♭ – F – G – B♭	1 – ♭2 – 4 – 5 – ♭7	Mistyczna, introspektywna
In	C – D♭ – F – G – A♭	1 – ♭2 – 4 – 5 – ♭6	Emocjonalna, ciemna
Yo	C – D – E – G – A	1 – 2 – 3 – 5 – 6	Jasna, ludowa
Ritsu	C – D – F – G – A	1 – 2 – 4 – 5 – 6	Duchowa, buddyjska
Ryō	C – D – E – G – A	1 – 2 – 3 – 5 – 6	Jasna, ceremonialna

W tradycji japońskiej centralną rolę pełni trzeci dźwięk, co odzwierciedla ideę równowagi (yin-yang).

F (♮11) → avoid note nad Cmaj7, C7
F → dopuszczalny nad C7sus, Cm7
A♭ (♭13) → avoid note nad Cm7
Dobór pentatoniki musi uwzględniać funkcję harmoniczną, a nie tylko nazwę akordu.

Improwizacja modalna – alternatywa dla pełnych skal modalnych,
Kolorowanie harmonii – dzięki brakowi półtonów,
Blues i fusion – swobodne łączenie pentatonik durowych/molowych (dual tonality),
Jazz nowoczesny – łączenie pentatonik o odległych centrach tonalnych (np. trytonowych).

Podwójna pentatonika – np. C Maj + A♭ Maj,
Upper Structure Triads (UST) – napięcia harmoniczne,
Skale hexatoniczne i oktatoniczne – rozwinięcia pentatonik przez dodanie dźwięków.