SubV odgrywa również rolę w repertuarze tonacji molowych, choć nie każdy diatoniczny akord ma jasno określoną funkcję SubV.
Większa liczba potencjalnych celów diatonicznych może prowadzić do niepewności, które rozwiązanie jest „oczekiwane”.
Dominanty substytucyjne (SubV) charakteryzują się:
Niediatonicznym dźwiękiem w podstawie (root)
Oczekiwaniem rozwiązania o pół tonu w dół
Diatonicznym akordem docelowym
Użyciem skali Lydyjskiej ♭7 (czyli Lydian dominant)
W tym kontekście „diatoniczny” oznacza pochodzący ze skali molowej naturalnej C D Eb F G Ab Bb C, wynikającej z oznaczenia tonacji.
SubV7 to jeden z najczytelniejszych przykładów funkcji dominanty substytucyjnej w tonacji molowej.
Jego podstawa (root) nie należy do tonacji
Ale wszystkie dostępne napięcia (tensions) są diatoniczne względem skali
Razem tworzą trójdźwięk durowy, będący ♭III tonacji
To czyni SubV7 bardzo użytecznym i elastycznym narzędziem harmonicznym w jazzie modalnym i tonalnym.
1. SubV7 w C-moll:
Klasyczny V7 w C-moll:
V7 = G7 → rozwiązuje do C-moll
Składniki: G – B – D – F
SubV7 = Trytonowy substytut G7:
SubV7 = D♭7
G7 i D♭7 mają ten sam tryton (B–F / enharmonicznie: C♭–F)
D♭7 rozwiązuje o pół tonu w dół do C-moll
2. Składniki SubV7 w C-moll
Akord: D♭7 = D♭ – F – A♭ – C♭
| Składnik | Rola w C-moll | Diatoniczność |
|---|---|---|
| D♭ | ♭II | Niediatoniczny (alterowana pryma) |
| F | III | Diatoniczny |
| A♭ | VI | Diatoniczny |
| C♭ (= B) | Leading tone (do C) | Niediatoniczny, ale chromatyczny i napięciowy |
Db – F – A♭ – C♭ tworzy trójdźwięk ♭II durowy7, typowy dla skali C-moll → to znaczy, że większość „napięć” w tym akordzie pochodzi z tonacji.
3. Skala: D♭ Lydian ♭7 (czyli Lydian dominant)
D♭ – E – F – G – A♭ – B♭ – C♭
To skala alterowana modalnie, która ma charakterystyczne:
♯4 (G) – lydyjski kolor
♭7 (C♭) – dominanta
Wszystkie składniki poza D♭ i E występują w C-moll – więc napięcie pochodzi głównie z podstawy (roota) i #4.
Przykładowa progresja z SubV7
| D♭7 | C- |
lub bardziej rozwinięta:
| D♭7 | C- / G | F-7 | B♭7 | E♭Δ7 | A7 | D-7 | G7 | C- |
| Akord | Funkcja |
|---|---|
| D♭7 | SubV7 → trytonowy substytut G7 |
| C- | I- (rozwiązanie) |
| F-7 | IV-7 |
| B♭7 | ♭VII7 |
| E♭Δ7 | ♭IIIΔ7 |
| A7 | V7/II (dominanta do D-7) |
| D-7 | II-7 |
| G7 | V7 (prawdziwa dominanta) |
| C- | I- |
Wnioski:
SubV7 (np. D♭7) świetnie działa jako chromatyczny zamiennik dominanty w molowej tonacji.
Mimo że jego podstawa (D♭) nie jest diatoniczna, reszta składników może pochodzić z wnętrza tonacji, co sprawia, że napięcie jest subtelne, ale wyraziste.
W jazzie SubV7 często daje bardziej „gładkie” lub „nowoczesne” brzmienie niż klasyczny V7.
Akord: Db7(9,#11,13) Db F Ab Cb Eb G Bb Skala: Db Eb F G Ab Bb Cb Db
SubV/IV
SubV/IV to kolejny wyraźny przykład dominanty substytucyjnej w tonacji molowej.
Jego podstawa (pryma) nie należy do tonacji, co jednoznacznie wskazuje na funkcję SubV.
Jednak wszystkie dostępne napięcia (tensions) są diatoniczne względem skali.
Te napięcia razem tworzą trójdźwięk durowy, który jest ♭VI tonacji.
Przykład w C-moll:
IV w C-moll = F-7
V7/IV = C7 (prawdziwa dominanta do F-7)
SubV/IV = G♭7
Składniki G♭7:
G♭ – A♯ (enh. B♭) – D♭ – E (enh. F♭)
Skala: G♭ Lydian ♭7 = G♭ – A♭ – B♭ – C – D♭ – E♭ – F♭
Trójdźwięk diatoniczny: G♭ – B♭ – D♭ → to ♭VI durowy w C-moll
Wniosek:
SubV/IV wprowadza chromatyczne napięcie poprzez niediatoniczną podstawę (G♭), ale zachowuje diatoniczne napięcia, które subtelnie wpasowują się w tonację. Funkcjonuje jako trytonowy substytut dla C7 (V7/IV), prowadząc do F-7 (IV-7).
Akord: Gb7(9,#11,13) Gb Bb Db Fb Ab C Eb Skala: Gb Ab Bb C Db Eb Fb Gb
SubV/V = ♭VI7
Zarówno tonika (I-) jak i subdominanta (IV-) w tonacji molowej mają swoje odpowiedniki w postaci dominant substytucyjnych (SubV).
Wydaje się więc naturalne, że także dominanta (V7) mogłaby mieć swoją SubV. Jednak:
Akord, który byłby kandydatem na SubV/V, zbudowany jest na diatonicznym stopniu ♭6,
A to wyklucza go z „czystej” definicji dominanty substytucyjnej (która wymaga nie-diatonicznego basu).
Akord ten często utożsamiany jest z alterowaną wersją subdominanty, czyli ♭VIMaj7.
W wersji dominantowej (♭VI7) ma charakter bluesowy: jego septymę (♭7) można też traktować jako ♭5 skali bluesowej. Dlatego słuchacze często odbierają ten akord jako bluesowo-funkową subdominantę, a nie jako faktyczną dominantę substytucyjną.
Przykład: tonacja C-moll
V7 = G7
SubV/V = A♭7 (♭VI7)
A♭ – C – E♭ – G♭
Składniki: większość z nich pochodzi ze skali C-moll, co osłabia wrażenie chromatycznej dominanty.
♭VI7 faktycznie działa jak SubV/V wtedy, gdy natychmiast poprzedza akord V7, np.:
| A♭7 | G7 | C- |
W takim kontekście A♭7 może działać jako substytut dominanty do G7 (czyli V7 w C-moll).
Zazwyczaj wtedy A♭7 pojawia się na mocnej części frazy, np. na „raz”, podczas gdy G7 wypada na słabszej części frazy – tak jak zwykle bywa z V/V lub IIø7.
| Cecha | ♭VI7 jako subdominanta | ♭VI7 jako SubV/V |
|---|---|---|
| Umiejscowienie w metrum | Silna część frazy | Silna przed V7 |
| Słyszalna funkcja | Bluesowa, modalna | Chromatyczna, kierunkowa |
| Składniki akordu | Głównie diatoniczne | Tryton do V7 (np. C–G♭) |
| Przykład użycia | I-7 ↔ ♭VI7 vamp | SubV/V → V7 → I- |
SubV/V z powiązanym II: chromatyczna progresja IIø7 → SubV/V → V7
SubV/V może być poprzedzony przez swój diatoniczny związany II stopień, czyli:
VIø7 (czyli IIø7 SubV/V)
IIø7 – SubV – V7 zamiast klasycznego IIø7 – V7 – I-, dostajemy chromatyczny IIø7 – SubV/V – V7 – I-.
W tonacji C-moll:
| Takt | Akord | Funkcja harmoniczna | Dźwięki (składniki akordu) |
|---|---|---|---|
| 1 | Aø7 | VIø7 (czyli IIø7 do A♭7) | A – C – E♭ – G |
| 2 | A♭7 | SubV/V | A♭ – C – E♭ – G♭ |
| 3 | G7 | V7 | G – B – D – F |
| 4 | C- | I- (tonika) | C – E♭ – G |
Pojawia się skompresowany rytm harmoniczny (czyli szybsze zmiany akordów),
a także chromatyczny ruch basu w dół: A (Aø7) → A♭ (A♭7) → G (G7)
To tworzy silne oczekiwanie rozwiązania do V7, które brzmi bardzo kierunkowo.
Czasami zamiast diatonicznego II (np. Aø7), stosuje się niediatoniczny II do SubV/V, aby stworzyć pełne wrażenie klasycznej II–V sekwencji:
Np. D-7 → G7 to klasyczny II–V w C-dur
Ale: B-7 → E7 → A-7 → D7
… to ciągi, które można modelować również dla chromatycznych SubV/V.
SubV/♭VI, SubV/♭III i SubV/II w tonacjach molowych
To mniej typowe dominanty substytucyjne w minorze
1. SubV/♭VI
To dominanta substytucyjna prowadząca do akordu ♭VI — zazwyczaj durowego, pełniącego funkcję medianty lub punktu przejściowego.
Przykład w C-moll:
Docelowy akord: A♭Maj7 (♭VI)
SubV/♭VI: D7 (ponieważ D7 rozwiązuje o pół tonu w dół do A♭Maj7)
Wrażenie:
Tworzy silny chromatyczny efekt.
Może pełnić funkcję modulacyjną lub przejściową.
Typowy skład D7: D – F♯ – A – C → prowadzi do A♭ – C – E♭ – G
2. SubV/♭III
Dominanta substytucyjna prowadząca do ♭III, czyli często do durowej medianty, np. w zakończeniach fraz lub w interludiach.
Przykład w C-moll:
Docelowy akord: E♭Maj7 (♭III)
SubV/♭III: A7
Wrażenie:
Zaskakujące chromatyczne przejście – wywołuje dramatyzm.
Dźwięk E (5. stopień skali C-moll) zmienia kontekst: bywa słyszany jako 5, ♯9, 9 itd., zależnie od akordu.
3. SubV/II
Dominanta substytucyjna prowadząca do IIø7, czyli do akordu najczęściej w funkcji przejściowej do V7 → I-.
Przykład w C-moll:
Docelowy akord: Dø7
SubV/II: A♭7 (bo rozwiązuje do Dø7)
Wrażenie:
Rzadko stosowana, ale tworzy krok chromatyczny do Dø7
Podsumowanie funkcji:
| SubV funkcja | Akord docelowy | Akord SubV | Przykład w C-moll | Działanie |
|---|---|---|---|---|
| SubV/♭VI | A♭Maj7 | D7 | D7 → A♭Maj7 | Toniczność ♭VI |
| SubV/♭III | E♭Maj7 | A7 | A7 → E♭Maj7 | Dramaturgia zakończenia frazy |
| SubV/II | Dø7 | A♭7 | A♭7 → Dø7 | Chromatyczne przejście do II |
Te funkcje są idealne do budowania koloru i zaskoczenia.
Improwizując nad SubV, możesz używać Lydian ♭7 scale (np. A7 = D melodic minor).
Działają jak klasyczne II–V–I, ale często w innych punktach harmonicznych niż tonika.
| Akord SubV | Skala Dominantowa | Uwagi / Opcje |
|---|---|---|
| SubV7 | Lydian ♭7 | standardowa dla SubV prowadzącej do I- |
| SubV/V | Lydian ♭7 | prowadzi do dominującego V7 |
| SubV/IV | Lydian ♭7 | funkcja subdominantowa |
| SubV/II | Lydian ♭7 | do IIø7, rzadkie ale skuteczne |
| SubV/♭VI | Lydian ♭7 lub Lydian ♭7 (♯9) | ♯9 podkreśla napięcie i kolor |
| SubV/♭III | Lydian ♭7 lub Lydian ♭7 (♯9) | dramatyczny efekt, opcjonalna ♯9 jako napięcie |
Lydian ♭7 scale = skala dominantowa z podwyższoną kwartą (czyli tryton + ♭7, np. dla D7: D – E – F♯ – G♯ – A – B – C)
Dodanie ♯9 (czyli m3 i M3 naraz) tworzy bardziej agresywny kolor, szczególnie w kontekstach modalnych lub bluesowych.