Skale kościelne (modalne).

Spośród czterech właściwości dźwięku: wysokości, głośności, barwy i czasu trwania – wysokość jest tym elementem, który słuch ludzki odnotowuje z największą precyzją.

W całym paśmie słyszalnym przez ucho ludzkie można odróżnić około tysiąca różnych, rozróżnialnych dźwięków.
Dolna częstotliwość pasma słyszalnego (ok. 20 Hz) odpowiada dźwiękowi leżącemu o kwartę niżej od najniższego dźwięku fortepianu E2 (subkontra). Górna częstotliwość pasma słyszalnego ludzkim uchem to 20 000 Hz czyli e7 (e siedmiokreślne) – dwa i pół oktawy wyżej od najwyższego dźwięku fortepianu. Pomijając skrajne dźwięki pasma, rzadko używanego w muzyce, liczba rozróżnialnych dźwięków wynosi około 750.

Opisem relacji zachodzących między tymi dźwiękami zajmują się systemy muzyczne; na drodze matematycznych bądź fizycznych rozważań – systemy teoretyczne lub matematyczne, za pomocą słuchu muzycznego – systemy empiryczne.

Prymitywna umiejętność budowania instrumentów oraz niewielki ambitus (rozpiętość) głosu ludzkiego sprawiły, że pierwsze przejawy muzykowania wykorzystywały niewiele możliwych dźwięków z całego spektrum.

Nowożytna muzyka artystyczna opiera się na systemach siedmiostopniowych, wywodzących się ze starożytnej Grecji, gdzie wśród instrumentów prym wiodła strunowa kitara – strojona diatonicznie, całymi tonami i półtonami, w obrębie dwóch oktaw.

Strój kitary:
(A) B c d e f g a b c1 d1 e1 f1 g1 a1
lub
(G) a B c d e f g a b c1 d1 e1 f1 g1
lub
(F) G a B c d e f g a b c1 d1 e1 f1

Ponieważ kitara towarzyszyła zwykle głosowi ludzkiemu – zakres tych melodii zwykle nie przekraczał oktawy:
e f g a b c1 d1 e1
d e f g a b c1 d1
c d e f g a b c1

Taki zakres dźwięków nazywany był po grecku ECHOI czyli skala.
W muzyce greckiej wszystkie dźwięki były jednakowo ważne, nie było dźwięków głównych, centralnych.
Muzyka średniowieczna przejęła od starożytnych Greków skale i nazwała je literami (także solmizacją).
Ponieważ była to głównie muzyka wokalna, jej ambitus (rozpiętość) nie przekraczał oktawy, a największego znaczenia nabierał najniższy dźwięk, do którego dążono – finalis.
Dźwięk finalis stał się punktem odniesienia, dźwiękiem dominującym. Taką skalę grecką w obrębie oktawy, z dźwiękiem dominującym (tonalnym) nazywamy skalą muzyczną.
Skale kościelne (modalne, modi) w okresie średniowiecza nazywano na kilka sposobów: autentyczne i plagalne (kwartę wyżej), numerowano liczbami rzymskimi lub nazwami greckimi (najbardziej rozpowszechnione).
Co ciekawe, terminologia grecka była nadana skalom kościelnym w sposób przypadkowy – nie odpowiadający greckim pierwowzorom.
W wieku XVII i XVIII większość skal kościelnych zaczęła tracić na znaczeniu.
Dominowały jońska i eolska, nazwane w roku 1713 dur i moll (twarda i miękka).
Wraz z rozwojem muzyki były one transponowane, najczęściej do tonacji F, C, G, D dla dur i g, d, a, e, b dla moll oraz o wiele rzadziej Eb, Bb, A, E dla dur i f, c, b, f# dla moll.
TAKIE UMIEJSCOWIENIE SKALI MUZYCZNEJ DO OKREŚLONEJ TONACJI NAZYWAMY GAMĄ, KTÓRĄ NAZYWAMY NAZWĄ PIERWSZEGO DŹWIĘKU.
Inaczej mówiąc, terminem „skala muzyczna” nazywamy relacje pomiędzy dźwiękami, terminem „gama” – skalę ulokowaną w określonej tonacji. Gama C-dur jest więc skalą majorową od dźwięku C. Gama c-moll jest skalą minorową od dźwięku C.
Skale kościelne, mimo dosyć mylącej nazwy, są podstawowymi skalami muzyki jazzowej i improwizacji.
Przyjrzyj się uważnie skalom kościelnym i zauważ, że tak naprawdę, żeby je poznać wystarczy dobrze nauczyć się skali majorowej (durowej) i mieć tylko świadomość od jakiego dźwięku zaczyna się właściwa skala kościelna.
Dla przykładu, żeby zagrać skalę półzmniejszoną, lokrycką trzeba skalę majorową rozpocząć od dźwięku leżącego pół tonu niżej od toniki.

Opisując skale, ich nazwy, składniki, akordy na nich zbudowane przyjęto różnorodną terminologię, wprowadzającą sporo zamętu w głowy początkujących improwizatorów.

Należy sobie uświadomić fakt, że:
1) na określenie skali durowej używa się także nazw: majorowa lub jońska,
2) na określenie skali molowej używa się także nazw: minorowa lub dorycka lub minorowa dorycka – dla odróżnienia od innych rodzajów skal minorowych (np. melodycznej, harmonicznej etc.),
3) na określenie skali dominantowej używa się także nazwy skala miksolidyjska.