Harmonia a forma – ragtime, suita, formy otwarte

RAGTIME
Ściśle związany z europejską tradycją muzyczną ragtime wzorował na niej także swoją formę. Pozbawiony elementu improwizacji stworzył formę zamkniętą, w której źródłem napięcia jest zestawienie tematów i tonacji.
Ragtime kieruje się zasadami architektoniki klasycznej preferując symetrycznie zbudowane okresy muzyczne. Najbardziej typowym rozpoczyna się czterotaktowym wstępem, w którym podana  melodia (najczęściej w unisonie lub oktawie) oparta jest na tonice. Ostatni takt wstępu zawiera formę dominanty. Istnieją odstępstwa od tej reguły:
a) wstęp może składać się z ośmiu taktów (przykład 67)
b) ragtime może nie być poprzedzony wstępem (przykład 68)
c)    melodia może nie być podana w unisonie (przykład 69)
d) wstęp może kończyć się toniką (przykład 70).
Część pierwsza ragtimu jest szesnastotaktowym okresem muzycznym powtórzonym, przy czym pierwszy kończy się dominantą, drugi ? formą toniki. Druga część ragtimu ma budowę identyczną z pierwszą (różnica dotyczy treści harmonicznej i melodyki). Trzecia część jest najczęściej jednokrotnym powtórzeniem części pierwszej. Po niej następuje szesnastotaktowy okres powtórzony części czwartej, utrzymany w tonacji subdominanty.
Powrót do tonacji początkowej następuje w części piątej, będącej także szesnastotaktowym okresem powtórzonym.
Dopuszczalne są pewne odstępstwa od tego schematu. Druga część może być utrzymana w tonacji dominanty; czwarta ? w tonacji paralelnej (itp.)
Konstrukcyjny charakter harmoniki wyraża się stosowaniem szeregu modulacji, zboczeń modulacyjnych, zestawień tematów, przy czym komponowanie i zapis ragtimu pozwala na wyważanie proporcji  i ?klasyczne? prowadzenie tematów.
W miarę rozwoju jazzu do ragtimu sięgali nie tylko pianiści, ale i jazz-bandy. Wykorzystywały one z reguły tylko poszczególne, szesnastotaktowe okresy, które traktowały jako temat, zachowując przy tym najistotniejszą cechę ragtimu ? stride.

III Suita jazzowa
Suita jazzowa jest formą stosunkowo rzadko spotykaną. Zbudowana jest najczęściej z kilku części stanowiących pewne odrębne całości (np. Blues, trzydziestodwutaktowa ballada, ponownie blues, wirtuozowska kadencja, itp.). Poszczególne części suity mogą być utrzymane w różnych tonacjach (nawet odległych od siebie). W niektórych suitach części łączą się ze sobą , przechodząc jedna w drugą bez wyraźnych kadencji.
Szczególnym przypadkiem suity jazzowej  są jazzowe stylizacje kompozytorów trzecionurtowych, którzy opierają swoje utwory na cyklach tańców jazzowych lub innych form jazzowych, z zastosowaniem nowoczesnych technik dźwiękowych.

IV Formy otwarte
Termin formy otwarte określa formy powstałe w wyniku spontanicznej improwizacji, inspirowanej małą ilością założeń wstępnych; niepowtarzalne i nieograniczone czasowo. Tego typu formę miały archaiczne bluesy i antyfoniczne śpiewy Murzynów. Ich harmonia posiadała nikłe znaczenie konstrukcyjne. Rzadko występujące akordy nie miały jeszcze wykształconych zależności dominantowo-tonicznych. Formą otwartą charakteryzują się również niektóre utwory jazzu Free. Ich architektonika w większym lub mniejszym stopniu opiera się na harmonii, której przejawem jest:
a) negacja harmonii wyrażająca się w przypadkowym doborze materiału dźwiękowego (także szmerów i ciszy), bez żadnych ustaleń wstępnych
b) wykorzystywanie harmoniki jako elementu orientującego muzyków w czasie (powtarzanie akordu lub grupy akordów na sygnał)
c)    ustawiczne zmiany tonacji (progresja modulująca, ciągi modulacji, improwizowanie na długich łańcuchach dominant wtrąconych – ?po kole kwintowym).

Dodaj komentarz